Сомоҕолоһуу уонна Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу

Бу нэдиэлэҕэ Дьокуускай куорат «Кыайыы 50 сыла» успуорт уораҕайыгар байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар таҥаһы тигэр иистэнньэҥнэр түмсүүлэрин ортотугар V өрөспүүбүлүкэтээҕи «Үлэ-иис күрэһэ» буолан ааста.

Түөрт күн тура тэбинэн Дьокуускай куораттан, араас улуустартан — Кэбээйиттэн, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥаластан, Ньурбаттан, Орто Халыматтан, Дьааҥыттан, Тааттаттан, Хаҥаластан кэлбит уон биир хамаанда байыаннай таҥаһы тигиигэ уонна остуол оонньууларыгар күрэстэстилэр. Бу тэрээһини Ирина Саввина салайааччылаах «Илии сылааһа» хамсааһын тэрийэр.

Күрэс далааһыннанар

Бастакы үс тэрээһин «Илии сылааһа» хамсааһын күүһүнэн тэриллибит буоллаҕына, былырыыҥҥыттан далааһыннанан тэрээһиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ салалтата, улуустар дьаһалталара кыттыһан, бириистэрэ да улаатан иһэр диэн бэлиэтиэххэ наада. Бу иистэнньэҥ далбар хотуттар бэйэлэрин баҕаларынан, биир-биэс харчыта суох, байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар таҥас тигэллэр. Байыаннай дьайыыга саҥа барар уолаттар, уоппускаларыгар кэлэн баран төннөөччү байыастар бары да кэриэтэ эдьиийдэрбит, эбээлэрбит илиилэрин сылааһын иҥэрэн тикпит таҥастарын хамаҕатык ылан бараллар. Бу далбар хотуттар, байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан, уопсайа 5000‑н тахса араас суол таҥаһы тиктилэр. Онон иистэнньэҥ волонтердар олус улахан үлэни оҥоро сылдьаллар. Маннык күрэстэр кинилэр үлэлэрин сыаналыырга, көхтөрүн үрдэтэргэ туһуланаллар. Бары хамаандалар күүскэ тэринэн, оҥостон кэлбиттэрэ тута харахха быраҕыллар.

Түөрт күн тура тэбинэн Дьокуускай куораттан, араас улуустартан — Кэбээйиттэн, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥаластан, Ньурбаттан, Орто Халыматтан, Дьааҥыттан, Тааттаттан, Хаҥаластан кэлбит уон биир хамаанда байыаннай таҥаһы тигиигэ уонна остуол оонньууларыгар күрэстэстилэр.

Бу күрэс түмүгүнэн муҥутуур кыайыылааҕынан, Гран-при хаһаайынынан, Кэбээйи улууһун Мукучу хамаандата буолла. Санатар буоллахха, былырыын Кэбээйи, Мукучу, Куокуй сэлиэнньэлэриттэн хомуллан кыттыбыт хамаанда эмиэ бастаабыта. Бу сырыыга Чурапчы улууһуттан «Сатабыл» хамаанда былырыыҥҥы курдук эмиэ иккис миэстэни ылла. Оттон үһүс Кэбээйи улууһун «Надежный тыл» түмсүү хамаандата буолан үөрүүтэ үрдээтэ. Былырыын үһүс буолбут Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан «Хотун Төҥүлү» хамаанда быйыл төрдүс буолла.

Бастыҥнар чиэстэннилэр

Түөрт күннээх V өрөспүүбүлүкэтээҕи иистэнньэҥнэр «Үлэ, иис күрэстэрэ» түмүктэнэн, үөрүүлээх быһыыга-майгыга бастыҥнары чиэстээтилэр.

Күрэстэһэр үлэлэр араас киритиэрийдэринэн сыаналаннылар, ол иһигэр сүрүннээн иис хаачыстыбата, айар дьоҕур уонна патриотизм тыына сыаналанна. Таҥас тигиитин таһынан успуорт оонньууларын түмүгэ эмиэ көрүлүннэ. Дьүүллүүр сүбэ сыанабылын түмүгүнэн миэстэлэр маннык үллэһилиннилэр:

1 миэстэ — «Мукучу», Кэбээйи улууһа (506,6 бааллаах).

2 миэстэ — «Сатабыл», Чурапчы улууһа (506,5 бааллаах).

3 миэстэ — «Надежный тыл», Кэбээйи улууһа (463,5 бааллаах).

4 миэстэ — «Хотун Төҥүлү», Мэҥэ Хаҥалас улууһа (460 бааллаах).

5 миэстэ — «Харыстаана», Таатта улууһа (444 бааллаах).

6 миэстэ — «Эркээни Иис», Хаҥалас улууһа (446 бааллаах).

7 миэстэ — «Надежда», Кэбээйи улууһа (416 бааллаах).

8 миэстэ — «Халыма», Орто Халыма улууһа (398,3 бааллаах).

9 миэстэ — «Дьааҥы сардаҥата», Дьааҥы улууһа (328,1 бааллаах).

10 миэстэ — «Сүрэх сылааһа», Хатас сэлиэнньэтэ (293 бааллаах).

11 миэстэ — «Акана», Ньурба улууһа (260,8 бааллаах).

Кыайыылаахтар уонна күрэскэ кыттыбыт хамаандалар сыаналаах бириистэри, ол иһигэр тигэр массыыналары, сэртипикээттэри уонна харчынан бириэмийэлэри туттулар. Күрэхтэһии саамай аҕам саастаах кыттыылааҕар — Тамара Дмитриевна Ивановаҕа — ураты болҕомто ууруллан, 10 000 солкуобай суумалаах сэртипикээт туттарылынна.

Кэбээйилэр иннилэрин биэрбэттэр

Түөрт күннээх дьүккүөрдээх киирсии түмүгүнэн Кэбээйи улууһун хамаандата кыайыылааҕынан тахсан иистэнньэҥнэр үөрүүлэрэ үксээтэ. Кэбээйи улууһун «Мукучу» хамаандатын хапытаана Наталья Иванова үлэтин туһунан маннык кэпсиир:

«Былырыын Кэбээйи улууһун Мукучу, Кэбээйи уонна Куокуй иистэнньэҥнэрэ биир хамаанда этибит. Быйыл үс нэһилиэк 10‑нуу киһилээх кэлэн кытынна. Былырыын бастаабыппыт, быйыл эмиэ кыайыы өрөгөйүн биллибит. Хас күрэс аайы уопутуран иһэбит. Онон быйыл тус-туспа хамаанда туруоруохха диэн, үс хамаанданан кэллибит. 2023 сылтан саҕалаан 1900‑чэ араас байыаннай таҥаһы тиктибит. «Илии сылааһа» хамсааһын тугу ыытарынан Кэбээйигэ, Мукучуга уонна Куокуйга тигэ, байыаннай дьайыыга бэйэбит сэмэй кылааппытын киллэрэ олоробут. Сүрүннээн х/б көстүүмү, ырбаахыны, сылаас сону тигэбит. Матырыйаал ыламмыт бастакынан бэйэбит уолаттарбытын таҥыннарабыт. Биһиэхэ суох таҥаһы «Илии сылааһыттан» ылан бараллар. Бастаан дьиэ иистэнэр массыынатын уустук тэрил курдук көрөр буоллахпытына, билигин бырамыысыланнай массыынаҕа үөрэннибит. Былырыын бастааммыт, биир иистэнэр массыынаны, биир таҥас кытыытын бүүрэр тэрили биэрбиттэрэ, ону филиалларынан үллэстибиппит. Былырыын кыһын Арассыыйа гранын ыламмыт, иистэнэр массыыналары атыыласпыппыт. Күрэскэ улууспут икки хамаандата үс иһигэр киирдэ, бу улахан ситиһии. Сыл аайы уопутуран, хаачыстыбабыт тупсан иһэр. Аны дойдубутугар тиийэн салгыы күүстээх үлэ үөһүгэр түһүнүөхпүт».

Тэрээһин кэмигэр, аһыллыытыгар уонна түмүгэр, байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын өйөөһүҥҥэ улахан кылааттарын киллэрбит иистэнньэҥ волонтердарга Махтал суруктар, бириистэр туттарылыннылар.

Бу күрэс Саха сирин олохтоохторун сомоҕолоһуутун, уонна Ийэ дойдуга бэриниилээх буолууну өссө төгүл көрдөрдө. Маннык көҕүлээһиннэр көмөлөрүнэн байыаннай дьайыы кыттыылаахтара биир дойдулаахтарын истиҥ сыһыаннарын, кыһамньыларын уонна өйөбүллэрин ылаллар.

Тэрээһин үгэс буолбут оһуохайынан түмүктэннэ, бу түмсүүнү кэрэһилиир уонна кыайыыга эрэли үөскэтэр.

Ирина Саввина, «Үлэ-иис күрэһэ» байыаннай таҥаһы тигэр иистэнньэҥнэр өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэстэрин тэрийээччи, эспиэртиир хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ:

— Биһиги бу үс сыл устата байыаннай дьайыыга сылдьар 5000‑н тахса уолу таҥыннардыбыт. Улуустарга филиаллары аһаммыт, үлэбит өссө кэҥээтэ. Бу күрэспит таҥас тигэр дьоммутун сомоҕолуур, түмэр, өссө күүскэ көмөлөһөр сыаллаах ыытыллар. «Илии сылааһа» иис сыаҕа тэриллиэҕиттэн хаачыстыбалаах таҥаһы тигэр соруктаах. Үлэлэри сыаналыыр эспиэрдэр, бастатан туран, таҥас ахсаанын буолбакка, хаачыстыбатын көрдүлэр. Хас күрэс аайы хамаандалар састааптара күүһүрэн, уопутуран иһэллэр. Быйылгы күрэскэ кэлбиттэр бары да кэриэтэ биһиги филиалларбыт буолаллар. Онон хас биирдиилэрэ ханнык таҥас хайдах тикпиттэрин билэллэр, ол иһин тыҥааһыннаах буолла. Бастыҥнар ааттаннылар.

ААПТАР ХААРТЫСКАЛАРА