Стамбул: Арассыыйа уонна Украина үһүс кэпсэтиилэрэ

От ыйын 23 күнүгэр киэһэ 19.00 чааска Стамбул Чираган дыбарыаһыгар Арассыыйа уонна Украина дэлэгэссийэлэрин үһүс кэпсэтиилэрэ буолла.

Кэпсэтии түмүгүнэн икки өттүттэн 1200 билиэннэйи атастаһыы барыахтаах. Курскай уобалас 30 олохтооҕун Украина билигин да төннөрө илигин дьүүллэстилэр. 339 украина оҕотун сороҕун дойдуларыгар төннөрбүттэр, чугас дьонноро көһүннэҕинэ, атыттарын ыыталыахтара. Испииһэккэ баар оҕо улахан аҥаара Арассыыйаҕа хаһан да олорботоҕо, эбиитин 50 киһи улахан дьон буолаллара билиннэ. Оттон Москва испииһэгэр Украинаҕа хаалбыт итиэннэ Евро-сойуус дойдуларыгар таһаарыллыбыт 20 оҕо баар. Бириэмэни халтай ыыппат курдук үс оробуочай бөлөҕү тэрийэн, онлайн үлэлиэххэ диэн Арассыыйа бөлөҕө киллэрбит этиитин украиналар үөрэтиэх буоллулар. Биһиги дойдубут бааһырбыттары уонна өлбүттэри сэрии хонуутуттан таһаарарга 24, 48 чаастаах кылгас эйэлэһиини түһэрсиэххэ диэн этии киллэрдэ. Ыараханнык бааһырбыттары уонна ыалдьыбыттары атастаһыы байыаннай дьайыы буола турар сиригэр бара турар.

Украина өттүттэн атырдьах ыйын бүтүүтэ икки лиидэри көрсүһүннэриэххэ диэн ыксаппыттарын, судаарыстыба баһылыктара байыаннай иирсээни тохтоторго көрсүһэллэрэ наадатын, ол иннинэ бэрээдэктиир сөбүлэһиини дьүүллэһии, дириҥ бэлэмнэнии барыахтааҕын, ол эрэ кэнниттэн олоххо киирэр кыахтааҕын Арассыыйа дэлэгээссийэтэ тоһоҕолоон эттэ, диэн “Ведомости” суруйар.

Евро-сойуус буккуллар-тэккиллэр

Европаҕа Эмиэрикэттэн сэби-сэбиргэли атыылаһан баран, Украинаҕа биэрэр дойдулар холбоһуктара тэриллэн эрэр. Салайааччыларынан билиҥҥитэ Германия буолуох курдук. Көхтөөх кыттааччыларынан Великобритания, ону тэҥэ баай Норвегия, баҕар, Дания, Финляндия уонна хоту диэки сытар сытар судаарыстыбалар буолуохтарын сөп. Оттон Франция, Италия, ону тэҥэ Чехия манна кыттыһартан аккаастанан тураллар.

Манан да көстөрүнэн, Евросойууһу суулларарын суулларбата эрээри, Трамп эппитин ситистэ диэн эспиэрдэр этэллэр. Европа сэриитин сэбин уонна оборуонатын ороскуотун улаатыннарарга турунна. Инньэ гынан “убайдарыттан” хайҕаннылар.

Ол гынан баран, Украинаҕа бэриллиэхтээх аракыаталар, атын да көмө “АХШ-харчы-Киев сэбэ-сэбиргэлэ” исхиэмэнэн барара НАТО иһигэр хааһыланыы бара турарын көрдөрөр, диир политолог Артур Заббаров. Бастакытынан, Европа уонна АХШ ыккардыгар итэҕэйсии суох. ЕС сорох дойдулара Украинаҕа анаан Эмиэрикэ сэриитин сэбин атыылаһартан аккаастаналлара ону бигэргэтэр. Вашингтоҥҥа, чуолаан Трампка бас бэриниэхтэрин баҕарбаттар. Аны АХШ-тан тус-туспа сиртэн араас ыйыы-кэрдии киирэр: Пентагонтан, Трамптан, кини сүбэһиттэриттэн, ВПК бэрэстэбиитэллэриттэн, олор бэйэлэрэ да буккулла олорор дьону олох да хааһылыыллар. АХШ-ка ким тас бэлиитикэҕэ эппиэттиирэ, сарсын туох быһаарыы ылынара биллибэт. Ону кытта Трамп куһаҕан иирсээннэри атын дьон илиитинэн оҥорторор. Эбиитин сэрии сэбин бэйэлэринэн төлөттөрөн ылларар, ол оннугар бэйэтин сиэбэ хаҥыы олорор. Аны Кая Каллас Эмиэрикэ бэлиитикэтин аһаҕастык кириитикэлиир, онон кини диэкилэр элбээтэхтэринэ, Европа бэйэтин ис иирсээнигэр батыллыан сөп: ким тоҕо, хайаларын суотугар уһаабыт иирсээҥҥэ кыттыһарый диэн.

Сорох эспиэрдэр Трамп Арассыыйаҕа туруорбут 50 хонуга, дьиҥэр, Европаҕа туһаайыллыбыт, бу болдьох иһигэр кини дьиҥнээхтик харчы төлөөн дьыалаҕа киириэхтээх эбэтэр кураанах куолуһут буоларын көрдөрүөхтээх. Ол быыһыгар Путиҥҥа 50 хонугу биэрэн, стратегическай бэлэх оҥордо, диэччилэр да бааллар.

НАТО-ны таһынан

От ыйын 17 күнүгэр Лондоҥҥа Великобритания премьер-миниистирэ Кир Стармер уонна Германия федеральнай канцлера Фридрих Мерц бииргэ үлэлээһин туһунан дуогабары түһэрсибиттэрэ, онтуларын Кенсингтоннааҕы сөбүлэһии диэн ааттаабыттара. Онно икки дойду миграция, оборуона, атыы-эргиэн уонна үөрэхтээһин боппуруостарыгар ыкса бииргэ үлэлээһини олохтуурга сөбүлэстилэр. Чуолаан, сөбүлэһии биир пуунунан бу икки дойдуга «Арассыыйа саамай улахан уонна быһаччы кутталы үөскэтэрин» бэйэ-бэйэлэригэр билиннилэр. Онон Берлин уонна Лондон саҥа байыаннай технологиялары бииргэ оҥорор, ону тэҥэ Typһoon истребителлэри, Boxer бронемассыыналары уонна ырааҕы ытар аракыаталары атыылаһар былааннаахтар, диэн “Российская газета” суруйар.

ХХ үйэ устата бу икки дойду бэйэ-бэйэлэрин кытта иккитэ бэрт улаханнык хабырыйсан тураллар. Оттон билигин XXI үйэҕэ кэлэн, саҥа альянс тэрийэргэ быһаарыннылар. НАТО -ны тоҕо таһынан ааспыттара буолла, арааһа, Мерц Италия уонна Франция сэрии сэбин атыылаһартан аккаастаммыттарын иһин Туманнаах Альбион диэки көрбүт буолуохтаах. Туох да диэбит иһин, НАТО-та да суох байыаннай альянс Европаҕа оҥоһулунна, бу кэлин тугу көрдөрүө биллибэт.

“Убай” түһээнин утарыы

Германия уонна Франция түһээн дьыалатыгар АХШ утары «хабыр миэрэлэри» ылыахтарын баҕараллар. Бу туһунан Британия Tһe Financial Times хаһыата Европа чунуобунньуктарыгар сигэнэн суруйар. Кинилэр этэллэринэн, Берлин урут атыы-эргиэн боппуруостарыгар Вашингтону кытта кэпсэтиилэргэ уонна сөбүлэһиилэргэ ыҥырар бэйэтэ билигин «хабыр эппиэти» биэриэн баҕарбыт. Аны бу дьыалаҕа Франциялыын өйдөстүлэр. Франция уруккуттан Дональд Трампка утары түһээни олохтуурга дураһыйар этэ. Чуолаан, Франция бырамыысыланнаһын миниистирэ Марк Ферраччи Европаны АХШ-ы кытта кэпсэтиигэ сыһыаны уларытыахха наада диэн ыҥырда. Bloomberg этэринэн, АХШ-ы кытта сөбүлэһии табыллыбатаҕына, ЕС 100 млрд. евро кэриҥэ суумалаах Эмиэрикэ табаарыгар 30%-наах түһээни олохтуурга бэлэм.

Зеленскэй хонтуруолтан тоҕо тахса сатыырый?

Украинаҕа Ермак уонна Зеленскэй дьаһайар былаастара Эмиэрикэ уонна Арҕаа дойдулар аһата олорор илиилэрин көрдөрөн туран “быһа хадьырыйан” кэбистэ. Ол курдук Украина Куттал суох буолуутун сулууспата (СБУ) Хоруупсуйаны утары национальнай бюро (НАБУ) уонна Хоруупсуйаны утары анал борокуратуура (САП) офистарыгар хабыр дьэгдьиири ыытта.

“Российская газета” суруйарынан, НАБУ дэтэктииптэрин бэрэбиэркэлээһин бэнидиэнньик сарсыарда эрдэ, үлэ күнэ саҕаланыан быдан иннинэ ханнык да суут сааҥсыйата суох саҕаламмыт. Араас эрэгийиэннэргэ олорор НАБУ 19 үлэһитин үлэлиир уонна олорор сирдэригэр 81 дьэгдьиир ыытыллыбыт.

Зеленскэй НАБУ уонна САП мантан антах Украина генеральнай борокуруорун быһаарыытыттан тутулуктаах буолалларын туһунан 12414 №-дээх сокуон барылыгар илии баттаата. Зеленскэй уонна Үрдүкү Рада ити быһаарыыларын украинецтар бырачыастаан турдулар. Тоҕо диэтэххэ, НАБУ Украина былааһыгар хоруупсуйа баарын-суоҕун бэрэбиэркэлиир уорганынан буолар. Миитиннэр Киевкэ, Одессаҕа, Сумаҕа, Днепргэ, Львовка буоллулар. Тыһыынчанан дьон Зеленскэй офиһын баһылыгын Андрей Ермак уурайарын модьуйдулар. Bloomberg бэлиэтээбитинэн, НАБУ уонна САП туһунан сокуоҥҥа илии баттаан, Зеленскэй 2022 сыл кэнниттэн аан бастаан норуот улахан бырачыаһын көрүстэ.

Бу тугунан диэлийэн тахсыай? “Российскай хаһыакка” ЛНӨ баһылыгын сүбэһитэ Ян Гагин эппитинэн, Зеленскэй бу сокуону ылынан, бэрчээккинэн Европаны сирэйгэ бырахта. “Арҕаа дойдулар сэриигэ диэн ыытар үптэрэ туохха барарын хонтуруоллуу сатыыллара өйдөнөр, оттон Зеленскэй ону хааччахтаата”, — диэтэ кини.

Tһe Wasһington Post хаһыакка ааттарын эппэтэх Европа дипломаттара билиммиттэринэн, Арҕаа дойдулар Киевкэ биэриэхтээх байыаннай көмөлөрө мантан антах саарбахсыйда. Ону таһынан, Евро-сойууска киирэллэрэ эмиэ улахан боппуруос буолла. Бу иннинэ аҕай “Европейскай правда” этэринэн, Венгрия лиидэрэ Виктор Орбан син биир утары куоластыырын иһин, Евро-хамыыһыйа, Евро-сэбиэт бэрэсидьиэнэ, хас да чилиэн-судаарыстыбалар куоластааһыны оҥорбокко, Украинаны ЕС-кэ ылар курдук исхиэмэни толкуйдаабыттар эбит. Ол эрээри НАБУ уонна САП дьыалалара көбөн тахсан, ити былаан өтөрүнэн көтөҕүллүбэт буолла быһыылаах.