Сутурук сокуонун содула

Олоҕор биирдэ да охсуспатах эр киһи диэн суоҕун кэриэтэ. Уол оҕону кыра сааһыттан бэйэтин көмүскэнэ улаатарыгар төрөппүттэр  үөрэтэллэр. Ол эрээри аныгы үйэҕэ сутуругунан быһаарсыы содула арааска тиэрдиэн сөп. Уулуссаҕа тахсыбыт кыра да кыыһырсыы охсуһууга  кубулуйан,  холуобунай дьыалаҕа  тиийбит түгэннэрэ бааллар…

Охсуһуу кэмигэр…

Охсуһуу үксүн тыл-тылга киирсибэт буолууттан саҕаланар. Ардыгар күлүгээнниир соруктан, арыгы иһэн баран киэбирииттэн эмиэ тахсыан сөп. Үгүс охсуһуу түмүгэр эчэйии, ардыгар киһи да өлүүлээх быһылааннар буолаллар. Оҥоһуллубут буруйу силиэстийэлииргэ айдааны күөртээбит киһини булар уустугуттан силиэстийэлиир үлэ хаамыыта бытаарыан сөбүн тустаах уорганнар бэлиэтииллэр. Уулуссаҕа охсуһуу рингэҕэ охсуһар, буоксалаһар курдук буолбатах. Уопсастыбаннай сиргэ охсуһуу иһин административнай миэрэҕэ тардыллыахха сөп. Холобур, охсуһуу маҕаһыын иһигэр, уулуссаҕа тахсар түгэнигэр, РФ Административнай быраабы кэһии кодексатын 20.1 ыст. 500–100 тыһ. солк. диэри ыстарааптаныахха эбэтэр 15 сууккаҕа хаайыллыахха сөп. Өскөтүн, охсуһуу түмүгэр ким эмит эчэйии ылбыт буоллаҕына, балаһыанньа уустугурар. Ол курдук, эмсэҕэлээччи этэ-сиинэ эчэйбит, хаан туруулаах, сирэйэ-хараҕа көҕөрбүт буоллаҕына, Административнай быраабы кэһии кодексатын 6.1.1 ыст. ыстараап суумата 5–30 тыһ. солк. диэри үрдүүр. Оттон уорбаланааччы номнуо хаһыс да төгүлүн киһини эчэппит буоллаҕына, холуобунай ыстатыйаҕа тардыллыан сөп. Киһини эчэтии иһин РФ Холуобунай кодексатын 112 ыст. үс сылга диэри хаайыллыахха сөп. Хомойуох иһин, охсуһууга үксүн элбэх киһи кыттар. Ким мөлтөҕү, кыайтарбыты охторо сытыаран тэбиэлээн өлүүгэ тиэрдибит түгэн дойду үрдүнэн үгүс. Киһини улаханнык эчэтии иһин РФ Холуобунай кодексатын 111 ыст. 8–10 сылга диэри хаайыыга барыахха сөп. Өскөтүн, дьайыылар арыгы иһэн баран оҥоһуллубут буоллахтарына, накаастабыл миэрэтэ кытаатан биэрэр.

Охсуһуу кэмигэр тугу гыныахха сөбүй?

Охсуһуу ыччат, эрдэҕэс саастаах оҕолор эрэ ортолоругар буолбакка, оннооҕор саастарын сиппит эр дьон икки ардыгар эмиэ тахсыан сөп. Суол былдьаһан, парковкаҕа, уулуссаҕа, маҕаһыын, балыыһа иһигэр уочараттан сылтаан буолуон сөп. Бу айдаан барыта дьон ыксыы сылдьарыттан, кыраны да тулуйбатыттан тахсар. Ханнык баҕарар иирсээни эйэ-дэмнээхтик киһилии быһаарыахха сөп. Ол эрээри охсуһууттан сатаан куоппат түгэҥҥэ бэйэни көмүскэнэргэ бэлэм буолар наадатын эспиэрдэр бэлиэтииллэр. Охсуһуу тахсар түгэнигэр полицияҕа биллэрэр наада. Полиция үлэһиттэригэр сайабылыанньа суруйан, охсуһууну саҕалаабыт киһиэхэ хайаан да миэрэ ылыллыахтаах. Үгүс хатыланар түгэннэр накаастабыл суоҕуттан тахсалларын эспиэрдэр бэлиэтииллэр. Кэмигэр уодьуганнамматах буруйу оҥорооччу накаастабыл суоҕуттан өрө баран иһэр.

Аһыы утах ханна хото атыыланар да, онно буруйу оҥоруу үс бүк үрдүүр. Түүҥҥү кулууптар, арыгы атыылыыр баардар дьон хараҕын уутунан харчылаһан, байан-тайан олороллор диэтэххэ, сымыйа буолбатах. Арыгы испит дьон охсуһаллара, буруйу оҥороллоро үгүс.

Саба түһүү иһин миэрэ ылыллыахтаах!

Муус устар 26 күнүгэр ИДьМ Дьокуускай куораттааҕы 2 №-дээх полиция салаатын дьуһуурунай чааһыгар Киров аатынан уулуссаҕа баар дьиэ подъеһыгар эр киһиэхэ саба түһүү туһунан иһитиннэрии киирбитэ. Холуобунай ирдэбил үлэһиттэрэ аҕыс уорбаланааччыны туппуттара. Уорбаланааччылар, 18–23 саастаах эдэр дьон соҕотох киһиэхэ саба түһэн охторо сытыаран тэбиэлиир видеолара тарҕаммыта. Маннык сидьиҥ быһыы-майгы накаастабыла суох хаалыа суохтаах! Бу айдааҥҥа кыттыбыт дьон бары миэрэҕэ тардыллыахтаахтар, сокуон иннигэр кытаанахтык эппиэттиэхтээхтэр.

Баарга айдааны тардыбыттар

Муус устар 29 күнүгэр Дьокуускай куорат Крытай ырыынагар баар пиибэ иһэр баарга охсуһуу тахсыбыта. ИДьМ Дьокуускай куораттааҕы 4‑c №-дээх полиция салаатын Росгвардиятын үлэһиттэрэ Чурапчы улууһуттан төрүттээх икки киһини туппуттара. Эр дьон арыгы иһэн баран баарга баар дьону кытта иирсэн турбуттар. РФ Административнай быраабы кэһии кодексатын 20.1 ыст. 2 ч. “Күлүгээннээһин” диэнинэн боротокуол толоруллубут. Хомойуох иһин, бу тахсыбыт айдааннар видеоҕа уһуллан киэҥник тарҕанан, полиция үлэлэһэн биллэр. Оттон биллибэккэ хаалбыт араас түгэн элбэх.

Охсуһууга үксүн элбэх киһи кыттар. Ким мөлтөҕү, кыайтарбыты охторо сытыаран тэбиэлээн өлүүгэ тиэрдибит түгэн дойду үрдүнэн үгүс.

Оптуобус суоппардара охсуспуттара

Уопсастыбаннай миэстэҕэ охсуһуу Дьокуускай куорат уулуссаларыгар үгүстүк тахсар. Ол курдук, айаннаан иһэн суол былдьаһан оннооҕор оптуобус суоппардара тахсан сутуруктаһаллар. Бу барыта аҕыйах солкуобай туһуттан тахсар быһылааннар. Элбэх киһини тиэйэн харчылаһа охсор баҕалаах оптуобус суоппардара киһини да эчэтэртэн толлубат буолбуттара дьиксиннэрэр. Маны барытын оҕолорбут, үүнэр көлүөнэ көрө-истэ сылдьар. Бу кэнниттэн култуура таһыма уонна сайдыы туһунан киһи тугу этиэй? Уопсастыбаннай бэрээдэги тутуһуу баар буоллаҕына, култуура таһыма эмиэ үрдүүр!

Охсуһуу, айдаан тахсар сирдэрэ

Аһыы утах ханна хото атыыланар да, онно буруйу оҥоруу үс бүк үрдүүр. Түүҥҥү кулууптар, арыгы атыылыыр баардар дьон хараҕын уутунан харчылаһан, байан-тайан олороллор диэтэххэ, сымыйа буолбатах. Арыгы испит дьон охсуһаллара, буруйу оҥороллоро үгүс. Аһыы утах атыыта төһө да бириэмэнэн хааччахтааҕын иһин, кафе аатын сүгэн күнүстэри, түүннэри арыгынан эргинэллэрин тухары буруй-сэмэ аччаабата биллэр. Дьокуускай куорат саамай киин Омуоһап аатын сүгэр уулуссатыгар былырыын биэс-алта арыгы атыытынан эргинэр баардар, түүҥҥү кафелар баалларын туһунан суруйан турабыт. Бу кафелартан биирдэстэригэр былырыын дьон эчэйиилээх быһылаан тахсыбыта. Кафе иһигэр тахсыбыт хоромньуну арыгы атыыта аҕыйах ыйынан сабар, оттон эмсэҕэлээбит дьон доруобуйатын оннугар түһэрэр уустук…

Буруйу оҥоруу сыыппарата

Ааспыт сыл түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэҕэ буруйу оҥоруу 7,8% үрдээбитин туһунан ИДьМ иһитиннэрэр. Ол эрээри охсуһуу түмүгэр киһини өлүүгэ тиэрдии бырыһыана 1,8% аччаабыт. Оттон киһи доруобуйатыгар эчэтиини оҥоруу 2,3% үрдээбит, дьону куттаан харчы, сыаналаах малы-салы былдьааһын 27,3% үрдээбит. Сүрүннээн буруйу оҥоруу Абый, Бүлүү, Хаҥалас улуустарыгар уонна Дьокуускай куоракка элбээбит. Өлөөн, Эдьигээн, Үөһээ Халыма, Өймөкөөн, Өлүөхүмэ улуустарыгар буруйу оҥоруу ааспыт сыл түмүгүнэн аччаабыт.

ХААРТЫСКАНЫ ОҤОҺУУ ӨЙ ОҤОРДО