Телемэдиссиинэ өҥөтө тугунан да сыаналаммат

Дойдуга араас көрүҥнээх телемэдиссиинэ технологияларын РФ субъектарын улахан аҥаардара туһанар. Ол иһигэр, Башкирия, Иркутскай, Архангельскай, Тюмень уобаластара, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ бэйэлэрин сирдэригэр-уоттарыгар телемэдиссиинэ ситимнээхтэр уонна улуустарга пууннардаахтар. Телемэдиссиинэ ситимнэрэ үксүгэр киинтэн ыраах сытар нэһилиэнньэлэрдээх уонна куһаҕан суоллаах-иистээх, киэҥ иэннээх  дойдуларга тэриллэллэрэ мээнэҕэ буолбатах.

Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр тэлэмэдиссиинэ консультацияларын тэрийии ураты социальнай-экэнэмиичэскэй суолталаах. Тоҕо диэтэххэ, өрөспүүбүлүкэбит киэҥ сиринэн тайаан сытар, тырааныспар логистиката мөлтөх, килиимэппит уонна географическай усулуобуйабыт мэдиссиинэ анал көмөтүн суһаллык оҥорууну уустугурдар.

Хайдах саҕаламмытай?

Доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр иһитиннэрэр-телекоммуникационнай технологиялары сайыннарыы нэһилиэнньэҕэ мэдиссиинэ суһал көмөтө табыгастаах буоларыгар уонна хаачыстыбата тупсарыгар көмөлөһөр.

РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин өссө 2017 сыллаахха Федеральнай Мунньахха Туһаайан этиитигэр телемэдиссиинэни  сир аайы киллэриини доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр судаарыстыба биир дьоһун суолталаах бэлиитикэтинэн ааттаабыта.

Уһук Хотугу сир усулуобуйатыгар мэдиссиинэ былааннаммыт уонна суһал көмөтүгэр наадыйыы олус улахан. Ол биир төрүөтүнэн Саха сирин нэһилиэнньэтин 70 %  улуустарга олохсуйан олороро буолар. Кинилэр 34 улуус кииннэригэр уонна 619 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа олороллор.

СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин чахчыларынан, сыл аайы киин куорат балыыһаларыгар доруобуйаларын көрдөрүнэ кэлэр дьонтон аҕыйах эрэ бырыһыана куорат балыыһаларыгар эмтэнэ хаалар, онтон улахан аҥаардара ыарыыларын быһаартаран баран бэйэлэрин балыыһаларыгар салгыы эмтэнэллэр. Онуоха оройуон кииннэриттэн киин куоракка диэри  сөмөлүөккэ төһөлөөх элбэх харчыны төлүүллэрэ буолуой?

Биир бастакынан

Саха Өрөспүүбүлүкэтэ  Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн биир бастакынан телемэдиссиинэни туһаммыта. 1999 сыллаахха Мэдиссиинэ национальнай киинин исписэлиистэрин бөлөҕө тэлэмэдиссиинэҕэ аан дойду уопутун үөрэтэн саҕалаабыта. Ити сыл балаҕан ыйыгар оччотооҕу миниистир Иван Егоров бирикээһинэн доруобуйа харыстабылыгар иһитиннэрэр-биллэрэр технологиялары уонна телемэдиссиинэни киллэрэргэ оробуочай бөлөх тэриллибитэ.

2016 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ Саахал мэдиссиинэтин өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин баазатыгар тэлэмэдиссиинэ анал пууна арыллыбыта. Бу киин сүрүн соругунан санитарнай авиация көмөтүнэн суһал ыарыһахтары киин куоракка аҕалыыны хааччыйыы буолбута.

Мэдиссиинэ национальнай киинигэр

Михаил Николаев аатынан Мэдиссиинэ национальнай киинэ-Өрөспүүбүлүкэтээҕи 1 нүөмэрдээх балыыһа өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан телемэдиссиинэни олоххо киллэрэн туһаммыта. 2000 сыл кулун тутарыгар Кииҥҥэ телемэдиссиинэ отдела тэриллибитэ. Отдел үлэтин сүрүн сыалынан-соругунан телемэдиссиинэ систиэмэтин сайыннарыы; быраастары уонна балыыһа үлэһиттэрин  ыраахтан үөрэтии уонна таһымнарын үрдэтии; Арассыыйа уонна омук сирдэрин научнай-чинчийэр институттарын, кииннэрин үлэлэрин уопутун атастаһыы буолбута.

Сүрэх-тымыр киинин  биир кэлим ыраахтан консультациялыыр киинэ 2025 сылга 3294 тэлэмэдиссиинэ  консультациятын (ТМК) оҥордо. Итинтэн 60-тан тахса бырыһыана сүрэх-тымыр ыарыыларын уонна ол содулун кытары сибээстээх суһал түбэлтэлэргэ ыытылынна. Бу тэлэмэдиссиинэ сүрэх-тымыр ыарыылаах дьоҥҥо көмөнү кэмигэр оҥорорго сүрүн оруолу ыларын көрдөрөр.

Тэлэмэдиссиинэ консультациятын 80-ча бырыһыана Оройуоннааҕы киин балыыһалары кытары ыытыллар. Аҥаардас Мэдиссиинэ национальнай киинин ылан көрдөххө, 2025 сыл 9 ыйыгар Оройуоннааҕы киин балыыһалартан тэлэмэдиссиинэҕэ 2584 сайаапка, ол иһигэр Арктика улуустарыттан 388  киирбит.

Онтон уустук килиниичэскэй түбэлтэлэргэ федеральнай научнай-мэдиссиинискэй кииннэри кытары 368 тэлэмэдиссиинэ консультацията оҥоһулунна.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2 нүөмэрдээх балыыһаҕа

Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2 нүөмэрдээх балыыһа-Мэдиссиинэ суһал көмөтүн киинин иһинэн эрэгийиэннээҕи Тымыр киинин өҥөтүнэн 1500-тэн тахса ыарыһах туһанна.

2011 сыллаахха аһыллыбыт Тымыр киинэ сүрэх-тымыр ыарыылаахтарга суһал көмөнү суукканы быһа оҥорор. Онуоха үрдүк технологиялаах саҥа тэриллэри туһанар. Кииҥҥэ атын сүрүн отделениелары сэргэ, Оройуоннааҕы балыыһалары кытары телеконсультациялаһар отделение үлэлиир.

Теле-ПСО (оройуоннар бастакы сүһүөх тымыр отделениелара) ситимнэрин тэрийии ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга үрдүк технологиялаах көмөнү миэстэтигэр оҥорорго быһаччы көмөлөһөр.

Холобур, тромболитическай терапияҕа инсульт саҕаланыаҕыттан 4,5 чааһы аһарбакка көмөнү оҥоруу олус элбэҕи быһаарар. Оттон өрөспүүбүлүкэ уратытын учуоттаан, ол эбэтэр  ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууна элбэҕинэн, тромболизис хайаан да наадалаах. Ону ыарыһаҕы Дьокуускайга тириэрдиэххэ диэри көмүс бириэмэни сүтэрбэт туһугар миэстэтигэр оҥороллор. Дьэ, манна телемэдиссиинэ туһата тугунан да тэҥнэммэт. Сүрүнэ, Оройуоннааҕы киин балыыһаларга көмпүүтэр томограба, дьуһуурунай терапевт, реаниматолог уонна телеконсультацияҕа киирэр кыах баар буолуон наада. Телемэдиссиинэ көмөтүнэн  бастакы көмөнү оҥорон баран, салгыы эмтэтэ Дьокуускайга ыытыахха сөп.

Онон, Тымыр эрэгийиэннээҕи киинин уонна Оройуоннааҕы балыыһалар тиһиктээх үлэлэрин түмүгүнэн үтүөрбүт ыарыһах ахсаана эбиллэр. Аҥаардас бу сылга 795 кэриҥэ киһи инсульт кэнниттэн, өссө 737 ыарыһах инфаркт миокардаттан эмтэннэ.

Түмүккэ

Билигин улуустар быраастара Дьокуускай куорат уонна Арассыыйа мэдиссиинискэй тэрилтэлэрин сүрүн исписэлиистэриттэн туһалаах сүбэни-аманы ылаллар. Ол иһигэр, видеокэмпириэнсийэлэр көмөлөрүнэн доруобуйа харыстабылын үлэһиттэрэ  научнай-чинчийэр кииннэр исписэлиистэрин кытары хардарыта барыстаахтык үлэлээһин саҥа таһымыгар тахсаллар.

Саха сиригэр телемэдиссиинэ технологияларын киллэрии мэдиссиинэ өҥөтө табыгастаах буоларын хааччыйарын таһынан, эрэгийиэҥҥэ доруобуйа харыстабыла уопсай сайдыытыгар сүрүн күүс буолар.