Тыа сирин сиэстэрэтинэн хорсун эрэ дьон үлэлиир

Тыа сирин мэдиссиинискэй сиэстэрэлэрэ көмүс илиилээхтэрин, үтүө сүрэхтээхтэрин билбит киһи элбэх. Кинилэр төһөлөөх элбэх ыарыһах олоҕун быыһыыллара, махталларын ылаллара буолуой?

Мэдиссиинискэй сиэстэрэ Людмила Васильевна Данилова Нам улууһун Хомустаах сэлиэнньэтин учаастактааҕы балыыһатын солбуллубат үлэһитин аатын ылбыта хайыы үйэ 40 сыл буолла. Кини үлэтин бастакы күнүттэн ыла барытыгар хорсуннук ылсыбыта: эчэйбиттэри, оҕо төрөтөр дьахталлары быыһаабыта. Үлэҕэ көхтөөх, идэтин муҥура суох сөбүлүүр Людмила Данилова балаата сиэстэрэтинэн уонна ыстаарсай сиэстэрэнэн, балыыһатыгар идэлээх сойуус бастакы сүһүөх тэрилтэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Солбуллубат лиидэр бу сыллар тухары төрөөбүт сэлиэнньэтигэр уонна улууһугар ыытыллар куонкурустарга «Бастыҥ»: «Мэдиссиинэ бастыҥ сиэстэрэтэ», «Тыа сирин бастыҥ исписэлииһэ», «Идэлээх сойуус бастакы сүһүөх тэрилтэтин бастыҥ бэрэссэдээтэлэ» номинацияларга кыайбыта. Кини салайар бастакы сүһүөх тэрилтэтэ 2013–2014 сылларга субуруччу идэлээх сойуус улуустааҕы тэрилтэтин куубагын хаһаайынынан буолбута.

ТУС ХАҺААЙЫСТЫБАНЫ ТЭҤҤЭ ДЬҮӨРЭЛЭЭН

Людмила Васильевна түбүктээх үлэтиттэн быыс булан, 1992 сылтан кэргэнэ Владимир Владимирович Иванову кытары сылгы көрбүттэрэ. 2012 сыллаахха ИП салайааччытын быһыытынан, СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин «Саҥа саҕалыыр пиэрмэр» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи Граны, онтон 2017 сыллаахха сылгы иитэр баазаны тутарга Грант сүүйбүттэрэ. Онтон быйыл доруобуйа харыстабылын сайдыытыгар өҥөтүн иһин «Арассыыйа доруобуйатын харыстабылын туйгуна» ааты ылла.

— Людмила Васильевна сылгыны иитиини уонна мэдиссиинэни хайдах дьүөрэлээбиккиний?

— Кэргэмминээн эдэр эрдэхпититтэн сылгыны көрбүт буоламмыт, бу дьыаланан астынан дьарыктаммыппыт уонна 2012 сыллаахха ИП тэринэргэ быһаарыммыппыт. Улахан ыарахаттары көрсүбүтэҕим эрээри, сылгы икки баазатын тутуу, тиэхиньикэлэри атыылаһыы, бүтэн биэрбэт отчуоттар уонна бэрэбиэркэлэр элбэх бириэмэбитин ылаллара. Ол гынан баран, бу үлэни сөбүлүүбүн, кырдьыгынан эттэххэ, эбии дохуот буоллаҕа. Тапталлаах мэдиссиинэбиттэн барар туһунан биирдэ да санаан көрбөтөҕүм. Бэл, уолаттарбын төрөтөн баран дьиэҕэ олорботоҕум, билигин да балыыһабыттан барар санаам суох.

СИЭСТЭРЭ ДЬАЙЫЫТЫТТАН ЭЛБЭХ ТУТУЛУКТААХ

— Тыа сирин сиэстэрэтин ыксаллаах түгэннэриттэн кэпсии түһүөҥ дуо?

— Тыа сиригэр үлэлиир мэдиссиинискэй сиэстэрэлэр араас эчэйиини ылбыт ыарыһахтары үгүстүк көрсөллөр. Эмсэҕэлээбит дьон күнүс да, түүн да киириэхтэрин сөп. Онуоха биһиги мэдиссиинэ бастакы көмөтүн оҥоруохтаахпыт. Күүтүллүбэтэх өттүттэн араас бары буолааччы: быраас миэстэтигэр суох буолан биэриэн, тута икки ыарахан ыарыһах киириэн сөп, оттон кинилэргэ барыларыгар көмө наада.

Мин үөрэхпин бүтэрэн баран, Көбөкөҥҥө үлэлии кэлбиппэр мотуордаах оҥочото түҥнэстэн мотуор пропеллерыттан улаханнык эчэйбит киһини түүн 1 чаас саҕана аҕалбыттара. Эр киһи бааһа олус дириҥ этэ, элбэх хаанын сүтэрбитэ. Бу кэмҥэ быраас атын ыарыһах ыҥырыытыгар барбыт этэ, онон мин өр толкуйдуу барбакка, бааһын тигэн барбытым. Олохпор аан бастаан 18 сииги тикпитим, мин дьолбор, хата кэлин үчүгэйдик оспут этэ. Ити сайын баскыһыанньа күн оҕо күүтэр эдэр дьахтары аҕалбыттарыгар эмиэ олохпор аан бастаан дьахтары төрөтөргө тиийбитим. Төрөөбүт дойдубар, I Хомустаахха кыһыҥҥы түүн дьахтары төрөтөн турабын. Акушерка ыраах олороро, кинини күүтэр бириэмэ тиийбэтэҕэ, дьахтар талыыта хайыы үйэ саҕаламмыта. Эн быһаарыылаах, түргэн уонна сөптөөх дьайыыларгыттан киһи олоҕо элбэхтик тутулуктанар. Арай биирдэ: «Дьахтар өлөн эрэр, бырааска кыайан төлөпүөннээн тиийбэтибит», — диэн эрийбиттэрэ. Хата чугас олорор этилэр, сүүрүүнэн кинилэргэ тиийбитим: дьахтарым хайыы үйэ тыыммат этэ. Уола көмөлөһөн муостаҕа сытыарбыппыт, уол көмөтүнэн сүрэҕэр массаас оҥорбуппут. Сотору кэминэн тыынын ылбытыгар түргэнник балыыһаҕа илдьибиппит. Онно тиийэн систиэмэ туруорбутум, ыарыһаҕым өйдөнөн кэлбитэ, түүнү этэҥҥэ аһарбыппыт.

— Эйигин кытары кимнээх үлэлээбиттэрэй?

— Сэлиэнньэм үс көлүөнэ эмчиттэрин кытары бииргэ үлэлээбитим. Хомойуох иһин, кинилэр үгүстэрэ суохтар. Элбэх бырааһы кытары үлэлээбитим. САССР үтүөлээх бырааһа Семен Максимович Ананьевы улаханнык убаастыырым. Олус билиилээх, сатабыллаах салайааччы уонна мындыр өйдөөх, үтүө санаалаах, кыһамньылаах бырааспыт балыыһабыт материальнай-тиэхиньиичэскэй баазатын балачча тупсарбыта. Элбэх киһини өлүүттэн өрүһүйбүтэ, атаҕар туруорбута. Хомойуох иһин, олохтон эрдэ туораабыта. Кэргэнэ Мария Харлампьевна суһал ыҥырыыга сылдьар биэлсэр этэ. Эмиэ өрөбүлэ суох үлэлиирэ, күнүстэри-түүннэри ыҥырыыларга сатыы тиийэрэ, сэлиэнньэ уопсас-
тыбаннай олоҕор, улууска ыытыллар успорт күрэхтэһиилэригэр барытыгар көхтөөхтүк кыттара. Акушерка Мария Ивановна Бурнашеваны ытыктыырым. Кини көмүс илиитин Таастаах, Бартыһаан, Үөдэй, Хомустаах ийэлэрэ өйдүүллэр.

Уһуйааччым, уопуттаах сиэстэрэ Зинаида Афанасьевна Жиркова бэйэтэ билэригэр уонна сатыырыгар барытыгар үөрэппитэ. Училище бастакы кууруһун кэнниттэн солбуйарым уонна Нам амбулаториятыгар процедура мэдиссиинискэй сиэстэрэтинэн үлэлиирим. Бииргэ үлэлээбит сиэстэрэлэрим үгүстэрэ үтүөлээх сынньалаҥҥа барбыттара. Кинилэр миигин элбэххэ үөрэппиттэригэр олус махтанабын. Ыстаарсай сиэстэрэ Анастасия Афанасьевна Азарованы, Татьяна Филипповна Лаврентьеваны, Мария Афанасьевна Корякинаны уо. д.а., нэһилиэнньэ убаастыыр уонна өйдүүр-саныыр сиэстэрэлэрин кытары бииргэ үлэлээбиппинэн киэн туттабын. Олоххо көхтөөх, сэмэй, олус үчүгэй майгылаах дьон. Кинилэр холобурдарын сэлиэнньэ элбэх эмчитэ батыспыта, кинилэр үтүө бачыымнарын билигин эдэр көлүөнэ салгыыр.

Кэлэктиипкэ саамай ыараханынан, биллэн турар, пандемия сыллара этилэр. Биһиги сытар балыыһабыт сэттэ ый ковид отделениетыгар кубулуйбута. Бу кэмҥэ биһиги эмиэ, атын эмчиттэр курдук, тыҥааһыннаах балаһыанньаҕа үлэлээбиппит. Быраастан саҕалаан санитаркаҕа тиийэ биир хамаанданан ыарахаттары дьоһуннаахтык туораабыппыт.

Зоя ИГНАТЬЕВА,
Надежда ЕГОРОВА