Учуонайдар былыргы китобойдар олорбут дьиэлэрин сирин хаһыахтара

Аллараа Халыма улууһугар «Өлүөнэ очуостара» национальнай паарка «Эһэлээх арыылар» судаарыстыбаннай айылҕа заповеднигын сиригэр-уотугар биһиги эрабыт I-II тыһыынча сыллардааҕы неоэскимос култуураларын олорор дьиэлэрин чинчийэр  археологическай эспэдииссийэтэ саҕаланна.

Арассыыйа Наукаларын Академиятын Сибиирдээҕи салаатын Археология уонна этнография үнүстүүтүн сүрүн научнай үлэһитэ, устуоруйа билимин хандьыдаата Виктор Дьяконов ЯСИА иһитиннэрбитинэн, быйыл Түөрт Остуолбалаах арыыга алта эбийиэк чинчиллиэҕэ.

«„Эһэлээх арыылар“ — судаарыстыбаннай айылҕа заповеднигын сиригэр-уотугар, Түөрт Остуолбалаах арыыга, байҕал арктикатааҕы китобойдарын тоҕус олорор дьиэтэ көстүбүтэ. Бу эбийиэктэргэ хаһыы кэмигэр туой иһит, таас сэп-сэбиргэл, мас оҥоһуктар, биһиги эрабыт I-II тыһыынча сылларынан сыаналанар уҥуох гарпуннар булуллубуттара. Бу — аан дойдуга көстүбүт эскимос култуураларын саамай арҕааҥы булумньулара», — диэн Дьяконов кэпсээтэ.

Быйылгы эспэдииссийэ кэмигэр археологтар Виктор Дьяконов уонна Константин Старков эбийиэктэр кыраныыссаларын быһаарыахтара уонна хаһыы үлэтин ыытыахтара. Чинчийээччилэр Эһэлээх арыыларга баар эбийиэктэртэн Саха сирин атын сирдэригэр булар кыаллыбат маллары-саллары булуу сабаҕалааһына үрдүгүн этэллэр. Арктика усулуобуйатыгар органика, ол иһигэр мас уонна уҥуох оҥоһуктар, кыыл тириилэрэ үчүгэйдик хараллаллар. Виктор Дьяконов салайааччылаах чинчийээччилэр бөлөхтөрө Эһэлээх арыылар сирдэригэр-уоттарыгар аан бастаан 2021 сыллаахха сылдьыбыттара. Түөрт Остуолбалаах арыыга археологическай чинчийии ыытыллыбыта, онно байҕал арктикатааҕы китобойдарын 9 олорор дьиэтэ көстүбүтэ.

2024 сыллаахха иккис эспэдииссийэ кэмигэр археологтар архипелаг саамай улахан арыытын — Кириэстээҕи чинчийбиттэрэ. Ол эрээри, онно быстах кэмнээх тохтобуллар эрэ суоллара көстүбүт, ол иһин бу сир материктан кэлэр-барар, тохтоон ааһар пуун быһыытынан туһаныллыбыт, оттон сүрүн сэлиэнньэлэр Түөрт Остуолбалаахха баар эбиттэр диэн сабаҕалааһыҥҥа кэлбиттэр. Инникитин Эһэлээх арыылар архипелагтарын бары арыыларын чинчийии былааннанар.

Быйылгы  археологическай эспэдииссийэҕэ өрөспүүбүлүкэ Арктикатааҕы научнай-чинчийэр киинин, АН СС Археология уонна этнография үнүстүүтүн Хотугу сир археологиятын Дьокуускайдааҕы комплекснай лабораториятын исписэлиистэрэ кыттыыны ылаллар.

Чинчийээччилэри «Өлүөнэ очуостара» паарка «Эһэлээх арыылар» судаарыстыбаннай айылҕа заповеднигын инспектордара арыаллыыллар. Эспэдииссийэ кыттыылаахтара «Эһэлээх арыылар» судаарыстыбаннай айылҕа заповеднигын салайааччыларыгар уонна үлэһиттэригэр, «Өлүөнэ очуостара» национальнай паарка дириэктэригэр Аркадий Анатольевич Семеновка, ону тэҥэ Нуучча географическай уопсастыбатын Дьокуускайдааҕы салаатыгар, бэрэссэдээтэл Александр  Гороховка дириҥ махталларын тиэрдэллэр.