Бостуугу куораттан булаллар

Кэпэрэтииптэр  кыһалҕалара элбэх

Бу ааспыт нэдиэлэҕэ СӨ Тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ бэлиитикэтин министиэристибэтин тэрийиитинэн тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин сийиэһэ, үөрэтэр сэминээрдэр тэрилиннилэр.

Онон түгэнинэн туһанан, кэпэрэтииптэр көрсөр кыһалҕаларын туһунан кэп­сиэхпит. Кырдьык, үгүстэр үлэһитинэн хааччыллыыга ыарахаттары көрсөллөр. Ол эрээри онтон иҥнибэккэ, сонун суоллары көрдүүллэр. Тустаах министиэристибэ кэпэрэтииптэри сайыннарар араас бырагыраамаларыгар кытталлара көдьүүстээх буолбут. Холобура, Мэҥэ Хаҥаласка “Алаас-Ас” ТХПК (С.Г. Шестаков) сыахтарын дьиэтин туталларыгар, онтон 2019 сылтан саҕалаан аны оборудованиеҕа кыттан 40 быр. толуйуу ылбыттар, 60 быр. бэйэлэрин үптэрин туттубуттар. Быйыл сыыры оҥорууга материальнай-тиэхи­ньиичэскэй бааза бырагырааматыгар кыттыахтара. Ону тэҥэ былырыын эмиэ Тыа хаһаайыс­тыбатын министиэристибэтин толуйуу­лаах бырагырааматыгар кыттан, “Газгольдер” фирманан автономнай гаас ититиини оҥорторон, ититиигэ ороскуоттара аччаабыт.

– Абыраллаах тэрил, бала­ҕан ыйыгар сапыраапкалатан баран, бу кулун тутар саҥатыгар ииттэрдибит. Ол оннугар саҥа элбэх оборудованиелаах собуот буолан, уокка орос­куоппут элбииһи. Улуустан эҥин, саатар, кыра чэпчэтии көрөллөрө буоллар, бэрт буолуо этэ. Билигин оборудование­ларбытын толору кыаҕынан үлэлэттэхпитинэ, уот төлөбүрэ ыарахан буолууһу. Өссө технолог суох буолан, билигин бэрэс­сэдээтэлбит  бэйэтэ технологтыыр, кэтэхтэн бу идэҕэ АГАТУ-га үөрэнэр. Дьиҥэ, технолог көрдөһө сатаатыбыт да, булбатыбыт. Оҕолор балачча үөрэнэн бүтэрэллэр эбит даҕаны, көстүбэтэ. Технолог кэллэҕинэ, олордор уопсай дьиэлээхпит, – диэтэ үлэҕэ ыҥырардыы кэпэрэтиип кылаабынай буҕаалтыра Наталья Плотникова.

Туһааннаах министиэ­ристибэ эдэр исписэ­лиистэри тыа сиригэр олохсутар туһугар истипиэндьи­йэни СӨ Ил Дарханын “Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыа хаһаа­йыстыбатын тэрилтэлэригэр, тыа хаһаайыстыбатын потребительскай кэпэрэтииптэригэр уонна бааһынай (пиэрмэр) хаһаайыстыбаларыгар үлэ­лиир эдэр исписэлиистэргэ ыйдаа­ҕы харчынан төлөбүрү олохтуур туһунан” Ыйааҕар, тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын судаарыстыбаннай бырагырааматыгар олоҕуран олохтообутун эдэрдэр туһаныахтарын наада. Холобура, бу “Алаас-Ас” кэпэрэтиип эдэр үлэһитэ бу истипиэн­дьийэнэн туһанара хамнаһыгар эбии буолбут.

“Үксүлэрэ куоракка үлэлии хаалар баҕалаахтар быһыылаах. Тыҥырах оҥорооччу буолаллара дуу?” – диэн сорохтор сонньуйаллар.

Хотулар

Аны хоту улуус кэпэрэтиибин кыһалҕатын таарыйыахха. Улуус кииниттэн 1100 км айаннаан тиийиллэр Өлөөн улууһун Ээйик сэлиэнньэтигэр “Ээйик” СХППК ынах, сылгы иитиитинэн дьарыктанар, аҕыйах төбө кууруссалаах. Хоту сиргэ эбиэс хайдах үүнэр эбитий диэн боруобалаан уонна ыраах­тан тиэйии ороскуотун аччатаа­ры былырыын эбиэс ыспыт, быйыл сирин улаа­тыннаран өссө ыһара буолуо. “Ээйиккэ” даҕаны каадыр боппуруоһа баар. Дириэктэр ык­­саан пиэрмэтигэр Дьокуускайтан “Тирэх” чөлүгэр түһэрэр киинтэн бостуук гынаары үлэһити кэпсэтэн илдьибит. Аны ыанньыксыты көрдөнөр, тоҕо диэтэххэ, олохтоохтортон ким даҕаны хотоҥҥо үлэлиэн баҕарбат. Былырыын от хаачыс­тыбата куһаҕаныттан манна көнньүнэн өлүү бэлиэтэммитэ.

Технолог көрдүүллэр

Сийиэс чэрчитинэн АГАТУ-га үлэ дьаарбаҥката буолбута. Манна “Россельхозбаан”, “СӨ АПК ресурсанан хааччы­йыыга киинэ” тэрилтэ уо.д.а. устудьуон­нарга үлэ миэстэтин булууну кытта сибээстээх боппуруостары сырдаппыттара. Онтон кэпэрэтииптэр сала­йааччылара, каадыры кытта үлэҕэ отдел начаалынньыктара устудьуоннары кытта биир­дии-биирдии көрсүөхтээх этилэр.

“Таатта” тыа хаһаайыстыбатын астыыр-үөллүүр производственнай кэпэрэтиибин каадыры кытта үлэҕэ отделын начаалынньыга Туйарина Егасова бу хаһаайыстыбаҕа кылаабынай технолог, 2 лабараан, эт аһылыгы оҥорууга технолог, оборудование оператора наадаларын туһунан этэр. Лабарааҥҥа 28000 солкуобайга эбии төһөнү оҥорон таһаарыыттан хамнас төлөнөр эбит.  “Эдэр исписэлиис Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытта сөбүлэһии түһэристэҕинэ, үс сыл тустаах министиэрис­тибэ харчы төлүүр”, – диэн эмиэ чопчулаата Туйарина Ивановна.

Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр “Чурапчы” ТХПК каадыр­га начаалынньыга Мария Лебедева технолог, буҕаалтыр, экэнэмиис, систиэмнэй администратор, орто үөрэхтээх лабараан курдук испи­сэлиистэри булар санаалаах ­дьаарбаҥкаҕа кэлбит.

Сунтаар Күндэйэтиттэн  “Сырдык аартык” кэпэрэтиип (дириэктэр А.А. Львова) зоо­техник, бэтэринээр, буҕаалтыр идэлээхтэри көрдүүр.

“Тыҥырах оҥорооччу буолаллара дуу?”

Ол эрээри бу Үлэ дьаарбаҥкатыттан туохтан сөхтүм?  Бу анаан-минээн устудьуоннары кытта кэпсэтээри, үлэлии кэлиҥ диэн ыҥыраары кэлбит хаһаайыстыбаларга оҕолор олох чугаһаабатылар диэххэ сөп. Бэрт аҕы­йах устудьуон ону-маны ыйыталаста. Бэл, ыксаан: “Бээрэ, мин эһиэхэ устудьуон кыыс буолуум эрэ”, – диэтим ку­­раанах олоппостор туралларын көрөн.  Дэлэҕэ даҕаны,  агро-оскуола завуһа Снежана Саввинова уонна дириэктэр Алена Александровна: “Кэбис, маннык кэлэр туох да туһата суох буолууһу. Ол кэриэтин бэйэбит оҕолорбутун, ыччаппытын кытта ыкса үлэлииһибит”, – диэн түмүккэ дэстилэр. “Үксүлэрэ куоракка үлэлии хаалар баҕалаахтар быһыылаах. Тыҥырах оҥорооччу буолаллара дуу?” – диэн сорохтор сонньуйаллар.

Ол эрээри хараҥаҕа сырдык тыкпытыныы, бу тэрээһиҥҥэ Томпоттон кэлбит, былырыын АГАТУ-ну бүтэрбит Петр Яковлев:  “Хамнаһым үчүгэй, үлэм да куһаҕана суох”, – диэн үөртэ.

Тырахтарыыс-машинист аҕыйаабытыгар Алтаннааҕы СПТУ сабыллыбыта тэптэҕэ дуу диэн эмиэ санаан ыллым. Хаарыан үөрэх кыһата, баай бааза сабыллыбыта дэһэллэр. Дьиҥэ, дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин быйылгы Этиитигэр орто анал үөрэх кыһаларыгар болҕомтону ­ууруохха диэн сорудахтаабытыгар бары өттүнэн сөп түбэһэр үөрэх тэрилтэтэ этэ.

 Эспиэр санаата

Гаврил Бродников, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хорообут нэһилиэгин баһылыга:

– Биһиги нэһилиэкпитигэр “Алаас-Ас” кэпэрэтиип бэркэ үлэлиир. Бэрэссэдээтэл Светоний Шестаков эдэр буолан, сүрдээх хамсанар, тэрийэр. Нэһилиэк ыытар тэрээһиннэригэр куруук  көмөлөһөр. Үүтү эрийэн, арыы, чөчөгөй оҥорор. Онон Хорообут бородууксуйата аатырыа дии саныыбын. Тыа сиригэр маннык кэпэрэтииптэр олус туһалаахтар.

Тырахтарыыс наада

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Женни Стрюкова

Хаартыскалары: Н.Плотникова, Н.Васильева ыыттылар.