Харах балыыһатыгар хайдах көрдөрүнэбит?

Офтальмология өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһатын билбэт киһи, арааһа, суоҕа буолуо. Бу күннэргэ балыыһа үлэтин-хамнаһын билистим.

Офтальмология өрөспүү­бүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһатын  клиника-диагностика отделениетын сэбиэ­диссэйэ Валерия Аржакова кэпсээтэ.

– Билигин биһиги балыыһабыт дойдуга биэс бастыҥ иһигэр киирсэр. Балыыһабытыгар РФ киин куораттарыгар оҥоһуллар эпэрээссийэлэр 100 бырыһыаннарын барытын кэриэтин оҥоробут. Арай, офтальмоонкология уонна атын ыарахан түгэннэр аҕы­йах бырыһыаны ылаллар. Киин куорат уонна өрөспүүбүлүкэ 34 улууһун олохтоохторугар офтальмология көмөтүн сылы быһа оҥоробут. Ити барыта  көһө сылдьар офтальмохирургия биригээдэлэрин уонна офтальмология көһө сылдьар комплексын тэрийии­нэн  ситиһиллэр. Билигин Дьокуускайдааҕы килиниичэс­кэй балыыһаҕа улахан дьоҥҥо уонна оҕолорго харахха ханнык баҕарар кэриэтэ эпэрээссийэни оҥоруохха сөп.

– Харах балыыһатыгар аан бастаан хайдах көрдөрүнүөххэ сөбүй?

– Биһиги  олорор сирин офтальмолог-бырааһа ыыппыт ыарыһахтарын эрэ көрөбүт. Харах ыарыытын кытта сибээс­тээх эпэрээсси­йэлэр барыта босхо оҥоһуллаллар, Булгуччулаах мэдиссиинэ страховкатын полиһа эрэ баар буолуохтаах. Өрөспүүбүлүкэбит улуустарыттан кэлбит дьону барыларын көрөбүт, быраас направлениета поликлиникабытыгар уонна сытар балыыһабытыгар кэлии халҕаһатын хонтуруоллуурга уонна үһүс таһымнаах балыыһа буоларбытынан, атын ноҕуруус­каны ылымматыгар наадалаах. Атыннык эттэххэ, биһиги сүрүн хайысхабыт – харах хирургията, харах уонна харах чорбохторун (придатоктарын)  ыарахан ыарыылара. Биһиэхэ ачыкы таллараары, харах куурарыттан хааппыла ылаары, конъюктивыттан, харах туругун бэрэбиэркэлэтээри эрэ кэлбэттэр.  Ону сэргэ суһал, уустук түбэлтэҕэ түбэспиттэр кэлэллэр. Онуоха офтальмология суһал көмөтүн киинэ   (ЦНОП) баар. Манна эмтэнээччи күн хайа баҕарар бириэмэтигэр направлениета  суох офтальмолог суһал көмөтүн ылар.

– Суһал көмө киинигэр туох кыһалҕалаах дьон кэлэрий?

– Үксүгэр харахтара эчэ­йиилээх (травма) дьон кэлэр. Ханнык эрэ охсуулар содулларыттан  харах сырдыгы билэр бүрүөтэ хайа барара кутталлаах, бу ыарыһах көрбөт буоларыгар төрүөт буолуон сөп. Ону таһынан тарҕаммыт баастар, эмискэ көрбөт буолуу, хараҕы сиэтии, харах сытыытык ыалдьара, халтаһа сириттибит баастара, тутуу үлэтигэр  уонна олоххо-дьаһахха эчэйиилэр баар буолаллар. «Закрытоугольной глаукома» тииһигэ киирэр: маннык ыарыыны үксүгэр инсулу кытта буккуйаллар. Мэдиссиинэ суһал көмөтө арыт итинник ыарыһахтары атын балыыһаларга ыытан кэбиһэр. Тоҕо диэтэххэ, ыарыы бэлиэлэрэ мэ­­йиигэ хаан эргиирэ кэһиллии­тигэр олус майгынныыллар, дьиҥэр, биһиэхэ аҕалыллыахтаах ыарыһах буолуон сөп. Олоххо-дьаһахха эчэйии тү­­бэлтэтэ куруук элбэх: туох эрэ харахха киирэн хаалан, харах структуратын буортулуур эбэтэр тутуу үлэтин кэмигэр харыс­танар маасканы эбэтэр ачыкыны кэппэккэ,  бытарыйбыт  өттө харахха киирэн хаалар. Маннык түбэлтэ үксүгэр болгарканы кытары үлэҕэ тахсар.

Өскөтүн эн киин куоракка олорор, онтон бырапыыскаҥ улууска буоллаҕына, харах балыыһатыгар направлениены Дьокуускайтан ылыахха эмиэ сөп. Саха сирин  хас биирдии олохтооҕо  сылга биирдэ сыһыарыллыбыт  поликлиникатын  уларытар бырааптаах. Ол эбэтэр улуустааҕы киин балыыһа оннугар киин куорат эмтиир тэрилтэтин талыан сөп эбэтэр — төттөрүтүн. Ону сэргэ, эн куоракка олорор оройуоҥҥун уларыппыт буоллаххына, диспансеризацияны чугастааҕы поликлиникаҕа барыаххын сөп. Поликлиниканы уларытыы эн мэдиссиинискэй хампаанньаҥ (холобур, «Сахамедстрах») нөҥүө оҥоһуллар.

Хомойуох иһин, дьон үксүгэр «мэдиссиинэ суһал көмөтө» диэн өйдөбүлү поликлиникаҕа ылыахха сөп көмөнү кытары булкуйар. Ол иһин, биһиги суһал кииммитигэр кэлэн, офтальмолог көмөтүгэр чахчы суһаллык наадыйааччылары кытары туран,  уочараты харгыстыыллар.  Офтальмология суһал көмөтүн киинэ суукка устата сүүсчэкэ эмтэнээччини көрөр, өрөбүл күннэргэ бу сыыппара биллэ улаатар.

Судургу сүбэлэри тутус

– Киһи хараҕар кыһал­ҕаламматын туһугар тугу сүбэлиэ этигитий?

– Диспансеризацияҕа сылдьары умнумаҥ. Булгуччулаах мэдиссиинэ страховкатын чэрчитинэн, Саха сирин хас биирдии олохтооҕо сыл аайы сылдьар мэдиссиинискэй чинчи­йиитигэр уонна диспансеризацияҕа офтальмологка көрдөрүү киирэр. Өскөтүн эн үҥсэргиириҥ суоҕун да иһин, хараххын хайаан да бэрэбиэркэлэт. Глаукоманы «харах чуумпу уору­йаҕынан» ааттыыллар.  Глаукома саҕаланар түһүмэҕэр тугунан да биллэрбэт, онтон глаукома бастакы түһүмэҕин мүччү туттаххына, көрөр кыаххын сүтэриэххин сөп, ханнык да эпэрээссийэ көмөлөспөт.

40 саас кэнниттэн диспансеризацияҕа сыл аайы сылдьыллар. Бытааран биэримэ, хараххар туох эмэ атын баарын биллиҥ да, мэдиссиинэ көмөтүнэн туһан. Эн 40 сааскын ааспыт буоллаххына эбэтэр саахарынай диабет, гипертония, хаан баттааһына ыарыылардаах буоллаххына, ону таһынан аймахтаргар глаукомалаах киһи баар буоллаҕына – ити булгуччу­лаах.  Онтон контактнай линзалаах буоллаххына, быраабыланы барытын тутуһан кэт. Биирдэ кэтиллэр линзалар биир сууккаттан ордук кэмҥэ туһаныллыбаттар. Линзалаах утуйуллубатын умнума. Омос көрдөххө, бу олус судургу быраабылалар курдуктар да, үксүгэр тутуһуллубаттар. Оттон ити харах дьэҥкир бүрүөтүн бааһырыытыгар тириэрдиэн сөп. Тулалыыр эйгэҕин көрөр дьол тугу да кытары тэҥнэспэт, хараххын харыстаа.