Ил Дархан Айсен Николаев Билим күнүнэн учуонайдары эҕэрдэлээтэ, саҥа соруктары туруорда

Бүгүн Арассыыйа билимин күнүнэн ыытыллыбыт үөрүүлээх мунньахха Ил Дархан Айсен Николаев билим үлэһиттэрин кытта көрүстэ, ситиһиилээх учуонайдарга үрдүк наҕараадалары туттарда, саҥа соруктары ыйда.

Быйыл Билим күнүн бырааһынньыга ураты суолталааҕын ыйда. “Бүгүн, ыам ыйын 8 күнүгэр Арассыыйатааҕы билим академията төрүттэммитэ 300 сылын туолар. Билим бары кэмнэргэ судаарыстыба сайдыытын хамсатааччы этэ. Саҥа технологическай көһүүгэ киһи хапытаалын, инновационнай кыаҕы үрдэтиини сүрүннээччинэн буолар. Өрөспүүбүлүкэ сайдыыта билим арыалдьыта, көхтөөх инновационнай оҥоһуктары киллэриитэ суох хардыылыыр кыаҕа суох”, — диэн бэлиэтээтэ.

Кэлиҥҥи сылларга билим судаарыстыба өттүттэн өйөнөрүгэр улахан хамсааһын таҕыста, бу чэрчитинэн “СӨ билим-технологическай сайдыыта” судаарыстыбаннай бырагыраама үлэлиир. Арассыыйатааҕы билим пуондатын кытта сөбүлэҥ түһэрсии чэрчитинэн 60 мөл. солк. үбүлээһиннээх билим 19 фундаментальнай бырайыага үлэлиир. Эдэр учуонайдарга уонна устудьуоннарга хас биирдиилэригэр 500 тыһ. солк. суумалаах сыллата туттарыллар грант олохтоммута. Быйылгыттан билим үлэтигэр ыччаты сыһыарар соруктаах “СӨ билимҥэ уонна технологияҕа 1000 лиидерэ” бырайыак олоххо киирдэ.

“Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин өйөбүлүнэн өрөспүүбүлүкэҕэ инновационнай инфраструктура киэҥник сайдыаҕа. Судаарыстыба баһылыгын сорудаҕынан, Уһук Илиҥҥи куораттар маастар-былааннарын көрөн баран, РФ Бырабыыталыстыбата кэлимсэ сайдыы, ол иһигэр Дьокуускай куораты бөлөхтөрүнэн чөкөтүү (агломерация) былаана бигэргэммитэ. Сүрүн бырайыактар кэккэлэригэр Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет баазатыгар үрдүк үөрэхтэр икки ардыларынааҕы кампуһу тэрийии, мэдиссиинэ институтун үөрэтэр-лабаратыарыйатын тутуу, “Өлүөнэ кыраайа” билим-технологическай кластеры тэрийии турар”, — диэн Айсен Николаев иһитиннэрдэ итиэннэ Саха сирин учуонайдара манна хото кыттыахтаахтарын, бу саҥа көлүөнэ чинчийээччилэри иитэн таһаарарга суолталааҕын ыйда.

Икки аҥаар сыл иһигэр “Хоту” билим-үөрэтэр киин ураты ситиһиилэммитин бэлиэтээтэ. Ол курдук, бу кылгас кэм иһигэр тустаах киин резиденнэрэ 125 технологияны үлэҕэ киллэрбиттэр, 290 саҥаны айыыны патеннаппыттар. Сыл түмүгүнэн “Хоту” билим-үөрэтэр киин сэттис-ахсыс миэстэҕэ сылдьарын, чугастааҕы кэмҥэ күүстээх соругу туруорунан, дойду аан дойду таһымнаах биэс бастыҥ киинин кэккэтигэр киирэрэ ирдэнэрин ыйда.

“Саха сирин билимэ Уһук Илиҥҥэ уонна Арассыыйаҕа, чопчу билигин, хаттаан көхтөөхтүк кыттар миэстэтин ситиһиэхтээх. Өрөспүүбүлүкэ аныгылыы сайдыытын научнай көрүүлээх саҥа соруктарын учуоттаан, фундаментальнай уонна прикладной чинчийиилэр бырагыраамаларын суолталаан хаачыстыбалаахтык көһүү ирдэнэр”, — диэн Ил Дархан бэлиэтээтэ.

Үгүс сыллаах сыралаах үлэлэрин, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар кылааттарын иһин биирдиилээн учуонайдарга, кэлэктииптэргэ үөрүүлээх быһыыга-майгыга үрдүк наҕараадалары, кырааматалары, махтал суруктары туттарда. Ол курдук, В.П. Ларионов аатынан билим уонна технология эйгэтигэр эдэр учуонайдарга, исписэлиистэргэ туттарыллар судаарыстыбаннай бириэмийэни, Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет билимҥэ уонна инновацияҕа департаменын дириэктэрэ, тыл билимин хандьыдаата Нинель Малышева ылла.

Эдэр учуонайдар ааттарыттан Нинель Малышева харда тылыгар: “Федеральнай уонна эрэгийиэннээҕи таһымнаах өйөбүл миэрэлэр баар буолан, кэлиҥҥи биэс сылга эдэр учуонайдар ахсааннара икки бүк эбилиннэ. Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин ыйааҕынан үлэлии турар “Билим уонна университет” национальнай бырайыак улахан таһымнаах бастакы көҕүлээһин буолар. Бу көмөтүнэн билим ыччат ортотугар кэрэхсэнэр буолла, аспирантура уонна билимҥэ талаһыы аата-суола үрдээтэ.  Бүтэһик биэс сылга өрөспүүбүлүкэ эдэр учуонайдара Арассыыйатааҕы билим пуондатын 30 бырайыагын олоххо ситиһиилээхтик киллэрдилэр, аспираннар 15 бырайыактара Арассыыйатааҕы фундаментальнай чинчийии пуондатын граннаах куонкуруһугар кыайда, ХИФУ 10 эдэр учуонайа уонна 20 аспирана РФ бэрэсидьиэнин гранын, истипиэндьийэтин ыллылар”, — диэн иһитиннэрдэ.

Арассыыйа эдэр учуонайдарын уонна “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа көҕүлээһиннэринэн эдэр учуонайдарга чэпчэтиини көрөр “Менделеевскэй каарта” бырагыраама баарын эттэ. Бииргэ үлэлэһэр тэрилтэлэринэн киин куораттар тырааныспарка хампаанньалара, кафелар, эрэстэрээннэр, мэдиссиинэ килииникэлэрэ, түмэллэр, тыйаатырдар буолаллар диэтэ. “Менделеевскэй каартаны” Саха сирин эдэр учуонайдарыгар тарҕатар уонна төһө кыалларынан элбэх тэрилтэни кытыннарар ирдэнэрин туруоруста.