Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев Олоҥхо күнүнэн эҕэрдэлиир

Күндү Саха сирин олохтоохторо!

Саха Өрөспүүбүлүкэтин салалтатын уонна тус бэйэм ааппыттан Олоҥхо күнүнэн ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин!

20 сыл анараа өттүгэр, 2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр, ЮНЕСКО биһиги олоҥхобутун киһи аймах тылынан уонна өйүнэн айбыт чулуу айымньытынан (шедевринэн) билиммитэ. 2006 сылтан бу күн тыл баайын уонна өрөспүүбүлүкэбит култууратын көрдөрөр Олоҥхо күнүн бэлиэтиибит. Өбүгэлэрбит муударастарын тыыннаах энциклопедиятын хас биирдии тылыгар төрөөбүт дойдуга таптал, кэрэҕэ талаһыы, сырдык күүс хара дьайы кыайарыгар итэҕэл уонна эрэл баар. Оттон бүгүн биһиги элбэх омуктаах норуоппут дойдубут интэриэһин көмүскүүрүгэр үйэлэр тухары мунньуммут духуобунай үйэлээх баайбытыгар тирэҕирэр.

Биһиги сүрүн сорукпут – Олоҥхоҕо түмүллүбүт төрүт үгэстэрбитигэр оҕолору уонна ыччаты сыһыарыы буолар. Ол туһугар тылынан ускуустубаны чөл хаалларар уонна тарҕатар сыалтан өрөспүүбүлүкэҕэ улахан үлэ ыытыллар. Олоҥхо дьиэлэрин биир кэлим тиһигэ тэриллибитэ, ол барыта Эпос уонна ускуустуба Арктикатааҕы киинигэр түмүллүөҕэ. М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет иһинэн үлэлиир Олоҥхо Института 15 сыл эпоһы үөрэтиинэн тиһиктээхтик дьарыктанар. Эһиил “Олоҥхо энциклопедията” научнай үлэ бэчээттэнэн тахсара биир улахан ситиһиинэн буолуоҕа.

2006 сылтан улуустарга Олоҥхо ыһыаҕын ыһыы үтүө үгэскэ кубулуйда, ол кэмтэн тэрээһин ыытыллыбыт сирэ-уота элбээтэ, эйгэтэ кэҥээтэ. Быйыл национальнай бырааһынньыкпыт Нерюнгри куорат төрүттэммитэ 50 сыллаах үбүлүөйүгэр аналлаах тэрээһиннэрин биир чаҕылхай түгэнинэн буолбута. Аныгыскы бырааһынньык Кэбээйи сиригэр-уотугар ыытыллыаҕа. Олоҥхо ыһыаҕа оройуон сайдыытыгар, култуурунай үгэстэрэ элбииллэригэр үтүө сабыдыаллааҕа саарбаҕа суох.

2008 сыллаахха тэриллибит Олоҥхо тыйаатыра көрөөччү тапталын ылыан ылла. Тыйаатыр “Кыһыл көмүс мааска” Россия национальнай бириэмийэтигэр үс төгүл номинант буолла, оттон Степанида Борисова “Удаҕан кыргыттар” испэктээҕэ Россия тыйаатыр туруорууларын Кыһыл көмүс пуондатыгар киирбитэ.

Олоҥхону толорооччуларга сыл ахсын түөрт өрөспүүбүлүкэтээҕи бэстибээл ыытыллар: улахан дьоҥҥо, ыччаттарга уонна эдэр толорооччуларга. “Олоҥхо-баттл” телевизионнай бырайыак эдэр толорооччулары түмэ тардан көрөөччү биһирэбилин ылла.

Олоҥхо күнүгэр “Олоҥхо дойдутугар айан” оҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи бэстибээлиттэн саҕаламмыт декада 16-с төгүлүн ыытыллар. Биир чаҕылхай тэрээһининэн биллииллээх учуонай Василий Николаевич Иванов төрөөбүтэ 90 сылыгар аналлаах “Эпос аан дойду энциклопедистикатыгар” Норуоттар икки ардыларынааҕы научнай кэмпириэнсийэ буолла. Декада чэрчитинэн саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын III өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэстэрэ, “Олоҥхо дьыктаана” өрөспүүбүлүкэтээҕи үөрэх аахсыйата, испэктээхтэр, куонкурустар, олимпиадалар, быыстапкалар, көрсүһүүлэр, айар киэһэлэр уонна кинигэ сүрэхтэниилэрэ ыытыллыахтара.

Былаас уорганнарын, култуура, үөрэх, наука тэрилтэлэрин, энтузиастар бииргэ үлэлэһиилэрин түмүгэр бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ 170 кэриҥэ киһи олоҥхо толорор, итинтэн 100 – биэһиттэн уон сэттэтигэр диэри саастаах оҕолор.

Бу бэлиэ күн норуот тылынан айымньытын көлүөнэттэн көлүөнэҕэ тиэрдэр олоҥхо этээччилэри чиэстиибит. 2022 сылтан олоҥхоһуттарга, оһуохай этээччилэргэ, уустарга уонна норуот маастардарыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын истипиэндьийэтэ сыл ахсын туттарыллар. Маннык истипиэндьийэ Декада чэрчитинэн Олоҥхо иккис Уон сылын түмүктүүр сылыгар өссө 26 киһиэхэ туттарыллыаҕа.

Күндү доҕоттор! Биһиги олоҥхобут саҥаны айарга, үрдүктэн үрдүк чыпчаалларга сирдии туруохтун.

Кытаанах доруобуйаны уонна этэҥҥэ буолууну, эйэни уонна кэрэни, айар иэйиини уонна ситиһиилэри, өрөспүүбүлүкэбит уонна Улуу Россиябыт туһугар үтүө түмүктээх үлэни баҕарабын!

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана

Айсен Николаев