Саха ыала: Удьуор табаһыт Тарковтар

Өймөкөөн улууһугар ытыктанар, “Мола” общинаны тэринэн олорор табаһыттар дьиэ кэргэттэрэ  Марианна Дмитриевна уонна Илья Яковлевич Тарковтар ыал буолан бииргэ олорбуттара оруобуна 50 сылын туолла.

Таба элбиирин туһугар үрүҥ көлөһүнү тоҕон…

Илья Тарков –  үлэ бэтэрээнэ, СӨ тыатын хаһаа­йыстыбатын бэтэрээнэ, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына.

Марианна Таркова – үлэ бэтэрээнэ, СӨ тыатын хаһаа­йыстыбатын туйгуна, СӨ агропромышленнай комплексын бочуоттаах үлэһитэ, Ньурба улууһун Чаппанда нэһилиэгин бочуоттаах мецената, СӨ бырабыыталыстыбатын, өрөспүүбүлүкэ министиэристибэлэрин, СӨ Идэлээх сойууһун мэтээллэринэн, кырааматаларынан, Махтал суруктарынан, бочуо­тунай кырааматаларынан бэлиэтэммитэ.

Илья Тарков Өймөкөөн орто оскуолатын бүтэрэн баран, Дьокуускайга СГУ тыа хаһаайыс­тыбатын факультетыгар киирбитэ. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьыаҕыттан  табанан сүүрдүү күрэҕэр кыттан куруук миэстэлэһэрэ.

Күөх Ньурбаттан төрүттээх эдэркээн Марианна Кураеваны кытары  биир салааҕа үөрэммиттэрэ. Ол сылдьан харахтарынан таптаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолбуттара. Эдэр ыал тохсунньу томороон тымныытыттан толлубакка, кырачаан оҕолорун көтөхпүтүнэн тус хоту түспүттэрин,  Өймөкөөнү булбуттарын туһугар хорсун быһыынан ааҕабыт.

Үлэ үөһүгэр түһүү

Эдэр ыал кэлээт да үлэ оргуйар үөһүгэр түспүттэрэ. Илья  «Хаастаах» таба ыстаадатыгар анаммыта,  Марианна сылгы, ынах сүөһүгэ ветеринарнай бырааһынан үлэтин  саҕалаабыта. Марианна ийэтэ Людмила Федотовна ветеринарнай лабораторияҕа санитаркалаабыт, онон кыыһа күнү күннүктээн онно улааппыт буолан, эдэр үлэһит ити идэҕэ хайыы үйэ уһуйуллубут эбит этэ. Дьиҥэр, бэтэринээр идэтин таларын дьоно сөбүлээбэтэхтэр. Оччотооҕу оскуоланы бүтэрээччилэр бары да атын эйгэлэри талбыттар. Ким электронщик, лүөччүк, геолог,  кырата учуутал, быраас буолар баҕалаахтара. Ол да буоллар, Марианна Дмитриевна:  “Мин идэбин сыыһа талбыппын диир  биир да түгэммин өйдөөбөппүн”, – диэн куруук этэр.

Илья Яковлевич сопхуостар ыһыллар кэмнэригэр соп­хуос табаларын арыандаҕа ылбыта.  Төрүөх тугуттарын 60% сопх­уоска  биэрэн, ол ордугун общинатыгар хаалларарга дуогабардаһан, хас да сылы быһа хамнаһа суох олорбуттарын билигин да чугас дьоно эрэ билэн эрдэхтэрэ…

Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатыныы, санааларын күүһүнэн сыыйа-баайа баазаларын бөҕөргөтөн,  хас тохтуур сирдэрин аайы күрүө-хаһаа,  үүтээннэрин туттан киирэн барбыттара.  Ол эттэххэ дөбөҥүн иһин, ис-иһигэр киирдэххэ, элбэх сыраны, тулууру эрэйбит буолуохтаах, бэрт элбэх үрүҥ көлөһүннэрин тохтохторо.

Билигин силигэ ситэн, эбии сылгы иитэллэр, ол курдук, хаһаайыстыбалара бигэ туруктанна. Онтуларын 2018 сылтан уоллара Яков дьаһалыгар биэрбиттэрэ.

Хотугу сиргэ ыарахан үлэ кэмигэр сыаналанан, Илья Тарков  үгүс ах­­сааннаах наҕараа­даларын сиэннэрэ көрө, киэн тутта улааталлар. Тэрилтэни үрдүк таһымнаахтык сала­йыы иһин “Крест почета России” уордьанынан, икки төгүл СӨ Ил Дарханын Кыраамататынан, СӨ Тыа хаһаайыстыбатын, Норуоттар дьыалаларыгар уонна федеративнай сыһыаннаһыыларга министиэристи­бэлэр кырааматаларынан уо.д.а. наҕараадаламмыта.

Билим хандьыдаатыгар тиийэ үүнүү

Дьиэ хаһаайката Марианна Дмитриевна  үлэтин быыһыгар билиминэн дьарыктанан, Новосибирскаҋ куоракка «Миграция свинца и кадмия в тропической цепи.  Почва-растение-северный олень в зоне деятельности горнодобывающих предприятий на примере Оймяконского района Якутии” диэн тиэмэҕэ үлэ көмүскээн биология билимин хандьыдаата буолбута.  Экология курдук  улахан суолталаах боппуруоһу, таба мэччирэҥэр тулалаан турар бырамыысыланнай  тэрилтэлэр туох содуллаахтарын, сири-уоту алдьатыы эккэ, үүккэ дьайыытын дириҥник ырыппыта.

Манна даҕатан эттэххэ, 1970 сыллаахха ветеринар үөрэҕин бүтэрбит биир бөлөхтөн ветеринария уонна биология билимнэрин  үс хандьыдаата, биология билимин 1 дуоктара  тахсыбыттара.

Марианна Дмитриевна биир дойдулаахтара, кылааһынньык­тара, үрдүк үөрэххэ бииргэ үөрэммит доҕотторо кини үлэтигэр олус эппиэтинэстээҕин, ирдэбиллээҕин, дьоҥҥо-сэргэҕэ ураты эйэҕэс сыһыанын тоһоҕолоон бэлиэтииллэр.

Тарковтар улуустарыгар ыытыллар тэрээһиннэргэ куруук көхтөөхтүк кытталлар. Ыал амарах ийэтэ билигин  байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар таҥас кэмпилиэктэрин тигэр. “Барахсаттарбыт этэҥҥэ төннүөхтэрин наада. Табыгастаах буоллун диэн элбэх сиэптээтим”, – диэн тикпит таҥастарын илиитин сылааһынан бигээн алгыһын аныыр.

Утум салҕанар аналлаах

Тарковтар кыыстара Оксана Ильинична  Герцен аатынан Художественнай университеты бүтэрэн, Дьокуускайга Пушкин аатынан Нуучча тыйаатырыгар  дуогабарынан  үлэ­лиир. Кэргэнинээн үс оҕолоохтор, оҕолоро номнуо устудьуоннар.

Уоллара Яков Ильич – үс оҕолоох ыал аҕа баһылыга. Аҕатын кытта тэбис-тэҥҥэ сүүрэн-көтөн, көмөлөһө сылдьыбыта уонна 2018 сылтан бэйэтэ тутан хаалбыта Тарковтар идэлэригэр олус бэриниилээхтэрин туоһулуур дии саныыбыт. “Ыал аҕатынан” диэн маны этэн эрдэхтэрэ.

Илья Яковлевич өбүгэлэриттэн илдьэ кэлбит үгэһин салгыыр ыччаттааҕыттан үөрэбит эрэ. Таба сүттэҕинэ, эбээн норуота эмиэ кэхтэр кутталлаах. Сиэн да уолаттар эмиэ сыстан, утуму салгыахтара диэн бигэ эрэллээхпит. Кинилэр ситиһиилэрэ, кыайыылара-хотуулара өссө иннигэр буоллаҕа эбээт! Утум салҕанар аналлаах.

Валентина, Прокопий Ксенофонтовтар