Саҥа Дьыллааҕы сандалыбыт

2023 сыл үүнэрэ бу кэллэ. Сорох хаһаайкалар Саҥа дьылы көрсө дьиэлэрин-уоттарын сууйан, харыйаларын туруоран, номнуо бырааһынньыктааҕы сандалыларыгар тугу астыылларын толкуйдуу сылдьар буолуохтаахтар. Маныаха анаан тэттик сүбэлэри биэрэбит. 

Хоруолук сыла

Кэлэр 2023 сыл кытай халандаарынан Хоруолук сыла. Хоруолук аламаҕай, элэккэй, нус бараан дьиэни-уоту ордорор, аймалҕаны букатын сөбүлээбэт кыыл. Үүнэр сыл кыылын хомоппот туһугар Саҥа дьылы дьиэ кэргэн иһинэн, улахан аймалҕана суох, чуумпутук бэлиэтиир ордук диэн этэллэр.

Бырааһыннык сандалытыгар эт астааҕар оҕуруот аһа элбэҕэ ордук. Моркуоп, хаппыыста, күөх тума, дьаабылыка, отон бүлүүдэлэргэ булгуччу баар буолуохтаах. Ынах этин оннугар кууруссаттан, балыктан, муора араас бородуукталарыттан бүлүүдэлэри астыахха сөп. Хоруолуктан, куобахтан аһылыктары остуолгутугар уурумаҥ. Итиэннэ аһыы, биэрэстээх туманан үлүһүйүмэҥ диэн этэллэр. Аны кытаанах арыгы бобуллар, ол оннугар вино, коктейль, ликер, сампаан кыратык көҥүллэнэр. Саамай табыгастаах утах – муорус, күөх чэй, моркуоп суога.

Салааттар

Винегрет

Туох ирдэнэр:

– аһытыллыбыт хаппыыста – 300 кыраам,

– хортуоппуй – 6 устуука,

– туустаах оҕурсу – 6 устуука (орто),

– сүбүөкүлэ – 2 устуука (орто),

– моркуоп – 2 устуука (бөдөҥ),

– эриэппэ луук – 2 устуука (кыра),

– мас арыыта – 8 ост. ньуоска,

– туус – кыратык,

– сыттаах хара биэрэс – кыратык.

Хайдах бэлэмниибит:

Сүбүөкүлэни сууйан баран, моркуобу, хортуоппуйу ыраастаан тус-туспа буһарабыт. Сойбутун кэннэ түөрт муннуктуу кырбыыбыт. Туустаах оҕурсуну эмиэ маннык кырбастыыбыт. Луугу төһө кыалларынан бытархай гынабыт.

Иһиккэ бэлэм сүбүөкүлэни кутан баран мас арыытын эбэн булкуйабыт. Маннык гыннахха сүбүөкүлэ өҥө атын бородууктаҕа олус иҥпэт. Салгыы оҕуруот аһын барытын, кыратык биэрэс кутан сэрэнэн булкуйабыт, амсайан көрөбүт. Тууһа тиийбэт түгэнигэр эбэн биэрэбит.

Кырата 30 мүн. туруора түһэн, амтана иҥпитин кэннэ сиибит.

Балыктаах оливье

Туох ирдэнэр:

– кыһыл балык (кыра туустаах) – 300 кыраам,

– күөх горох – 300 кыраам,

– хортуоппуй – 300 кыраам,

– туустаах оҕурсу – 300 кыраам,

– сымыыт – 5 устуука,

– кыһыл икра – 2 ост. ньуоска,

– эриэппэ луук – 1 устуука,

– майонез – 200 кыраам.

Хайдах бэлэмниибит:

Хортуоппуйу, сымыыты буһарабыт, сойбутун кэннэ хахтыыбыт, түөрт муннуктуу кырбыыбыт. Балыгы, оҕурсуну эмиэ маннык кырбыыбыт, луугу бытархай гынабыт. Барытын иһиккэ кутан баран майонезтаан булкуйабыт. Кырасыабай бүлүүдэҕэ кутаат, үрдүн кыһыл икранан киэргэтэбит.

Итии бүлүүдэ

Тэллэйдээх, ананастаах куурусса

Туох ирдэнэр:

– куурусса этэ – 500 кыраам,

– тэллэй – 200 кыраам,

– ананас (кэнсиэрбэ) – 400 кыраам,

– сыыр (кытаанах) – 150-200 кыраам,

– эриэппэ луук – 1 устуука,

– майонез эбэтэр сүөгэй – 150 кыраам,

– мас арыыта – 2-3 ост. ньуоска,

– сибиэһэй петрушка – 5 устуука,

– сыттаах хара биэрэс – кыратык,

– туус – кыратык.

Хайдах бэлэмниибит:

Кууруссаны сууйан баран быһа холуйан 2 см курдук түөрт муннуктуу бысталыыбыт, мас өтүйэнэн тэнитэбит, сымнатабыт итиэннэ сыстыбат хобордооххо арыы кутан икки өттүттэн эргитэ сылдьан буһаран ылабыт.

Тэллэйи чараас гына, луугу уһун синньигэс гына кырбаан баран кыратык арыы кутан, биэрэс, туус эбэн хобордооххо кыра уокка 10-ча мүн. буһара уурабыт.

Кууруссаны духуопка иһитигэр тэлгиибит, үрдүгэр лууктаах тэллэйи уурабыт, ол үрдүгэр тэллэйи, онтон түөрт муннуктуу кырбаммыт ананаһы уурабыт. Петрушканы кырбаан майонезка эбэбит, туустуубут, биэрэстиибит уонна үрдүгэр кутабыт. Саамай бүтэһигинэн сыыры теркалаан тэлгэтэбит уонна 180 кыраадыс итии духуопкаҕа 30-ча мүн. буһаран ылабыт.

Фольгаҕа буспут балык

Туох ирдэнэр:

– сибиэһэй балык (муксун, уомул, чыыр, семга) – 500 кыраам,

– хортуоппуй – 500 кыраам,

– эриэппэ луук – 1 устуука,

– моркуоп – 1 устуука,

– сыттаах хара биэрэс – 1 кыра ньуоска,

– мас арыыта – 3 ост. ньуоска,

– туус – төһө ирдэнэринэн көрөн.

Хайдах бэлэмниибит:                    

Балыгы сууйабыт, уҥуоҕуттан араарабыт, түөрт муннуктуу кырбыыбыт. Хортуоппуйу, моркуобу хахтаан, сууйан баран эмиэ түөрт муннуктуу кырбыыбыт. Эриэппэ луугу уһун синньигэс гынабыт. Барытын иһиккэ кутан туус, хара биэрэс, 2 ост. ньуоска мас арыыта эбэн булкуйабыт.

Иһиккэ фольга ууран баран 1 ост. ньуоска мас арыынан сотобут, үрдүгэр бэлэм састаабы кутабыт уонна фольганан сабан баран салгын киирбэтин курдук кытыыларын бүк тутабыт. 180 кыраадыстаах итии духуопкаҕа 40-ча мүн. устата буһарабыт.

Сокууска

Шпажкалаах цезарь

Туох ирдэнэр:

– куурусса этэ – 200 кыраам (буспут),

– маҥан килиэп – 100 кыраам,

– сыыр – 30 кыраам,

– салаат – 150 кыраам,

– черри помидор – 100 кыраам,

– чеснок – 1 өлүү

– мас арыыта – 1-2 ньуоска,

– укуруоп – аҕыйах устуука,

– “Цезарь” соус.

Хайдах бэлэмниибит:

Килиэби түөрт муннуктуу бысталаан, чосногунан сыбаан баран мас арыылаах хобордооххо саһарда түһэн ылабыт. Буспут кууруссаны түөрт муннуктуу (килиэп саҕа) гына кырбыыбыт. Барытын шпажканан туттарабыт уона үрдүгэр соус кутабыт.

Салааттаах тарталетка

Туох ирдэнэр:

– бэлэм тарталетка

– кэнсиэрбэлэммит тунец – 1 бааҥка,

– кэнсиэрбэлэммит кукуруза – 30 кыраам,

– күөх салаат – 50 кыраам,

– сымнаҕас сыыр (плавленай) – 40 кыраам,

– күөх луук – кыратык.

Хайдах бэлэмниибит:

Салааты сууйан баран куурдабыт, кыралаан тарталеткаҕа уурабыт, үрдүгэр биилкэнэн ньыһыллыбыт тунеһы, ол үрдүгэр сыыр баһан кутабыт уонна аҕыйах устуука кукуруза уурабыт, күөх луугу бытарытан уурабыт.

Тарталетка

Саҥа дьыл иннинэ хаһаайкалар тарталетка көрдөөн маҕаһыыны барыыллар. Киһи бэйэтэ тарталетканы бэрт судургутук оҥоруон сөп.

1 ньыма: маҕаһыыҥҥа атыыланар доруоһалаах тиэстэни ылан ириэрэбит, тэнитэбит итиэннэ үрүүмкэнэн төгүрүктэри бысталыыбыт уонна кыратык көтөҕүлүннэрэ түһээт, аҕыйах мүнүүтэ итии духуопкаҕа уган ылабыт. Иһигэр ханнык баҕарар сокуусканы, салааты угуохха сөп.

2 ньыма: маҕаһыынтан түөрт муннуктаах бэлэм бысталаммыт килиэби ылан маһынан тэнитэбит, сибэкки букетын курдук пуормалаан баран тиис ыраастыыр маһынан туттаран, итии духуопкаҕа аҕыйах мүнүүтэ уган ылабыт. Эбэтэр катайдаабакка эрэ төгүрүктэри бысталыыбыт, ортотун үрүүмкэнэн лэппэтэбит, оччоҕо иһит курдук пуормаланар. Маны эмиэ духуопкаҕа уган ылабыт.

3 ньыма: маҕаһыыҥҥа атыыланар бэлэм, чараас лаваһы чааскы саҕа гынан төгүрүктүү бысталыыбыт уонна эмиэ хайдах баҕарар пуормалаан (сибэкки букета, туруупка), тиис ыраастыыр маһынан туттартаан итии духуопкаҕа уган ылабыт.