Туристар хас сыанаҕа космоска көтөллөрүй?

1961 сыллаахха муус устар 12 күнүгэр киһи аан бастаан Ситэн арахсан, куйаар байҕалыгар көппүтэ. Оттон билигин куйаарга туризм диэн өйдөбүл баар буолла, ол эбэтэр, космонавт буолбатах дьон космоска көтүөхтэрин сөп. Биллэн турар, улахан харчыга. 

Аан бастакы космическай туриһынан американка Шэрон Крист Маколифф буолуохтаах этэ. Кини 1986 сыллаахха «Учитель в космосе» куонкуруска кыайан, «Челленджер» шаттлга олорсон, куйаарга көтөн испитэ. Ол эрээри, 73-с сөкүүндэҕэ хараабыллара эстэн, бары суорума суолламмыттара.

Онтон 2001 сыллаахха 70 саастаах американец Деннис Тито 20 мөлүйүөн дуоллары төлөөн, Норуоттар икки ардыларынааҕы космическай ыстаансыйаҕа (МКС) баран, биир нэдиэлэ буолан кэлбитэ. Кини Сири 128 төгүл эргийбитэ. Эһиилигэр “Союз” диэн Арассыыйа хараабыла Соҕуруу Америка миллионерын Марк Шаттлворты ыстаансыйаҕа көтүппүтэ. Бу көтүүлэри Space Adventures хампаанньа тэрийбитэ.

2019 сыллаахха “Роскосмос” Space Adventures хампаанньаны кытары дуогабар түһэрсэн, туристары көтүтэр буолбуттара.

2021 сыллаахха аан бастаан киинэ устар экипаж — актриса Юлия Пересильд уонан режиссер Клим Шипенко көппүттэрэ, кинилэр 12 күн устата “вызов” диэн киинэни устубуттара. Кинилэр көтүүлэрин сыаната 7,5 миллиард солкуобай буолбута.

Космическай турист быһыытынан көтүү сыаната – ортотунан 55 мөлүйүөн дуоллар.

Оттон NASA (Америка космоһы сүрүннүүр тэрилтэтэ) МКС-ка туризм сиэксийэтин арыйан, 58 мөлүйүөн дуолларга сылга иккитэ туристары көтүтэр былааннаах. Кинилэр ыыппыт туристара ыйы быһа ыстаансыйаҕа сылдьыахтаах.

Арассыыйаҕа “Страна космического туризма” хампаанньа 18 000 миэтэрэ үрдүккэ стратосфераҕа “Миг-29” истребитель сөмөлүөтүнэн көтүтэр, “Байконурга”, “Восточнайга” сырытыннаран, ракеталар көтөллөрүн көрдөрөр, космонавтары бэлэмниир тренажердарга үөрэтэр. Бу стратосфераҕа тахсыбыт киһи Сир төгүрүгүн уонна уйаара-кэйээрэ биллибэт куйаар хап-хара байҕалын, Ыйы чугастан көрөр, сөмөлүөт үөһэ-аллара эрийэ көтөр кэмигэр ыйааһынын сүтэрэн ылар. Маннык көтүү сыаната, биллэн турар, МКС-ка тахсардааҕар быдан чэпчэки.

2023 сылга Space Adventures уонна РКК «Энергия» икки туриһы ыытар былааннаахтар. Олортон биир киһи аһаҕас космоска тахсан, 90-100 мүнүүтэ устата Сири биирдэ эргийиэхтээх. Туристар хас да нэдиэлэ устата Звезднай куоракка Ю.Гагарин аатынан космонавтары бэлэмниир кииҥҥэ бэлэмниэхтээхтэр. Онно уу анныгар МКС макета баар. Скафандры кэтэ сылдьан, уу анныгар олоруохтаахтар.

Быйыл өссө Япония миллиардера Юсаку Маэдзава Ыйы тула эргийэр былааннаах. Кини SpaceX Starship хараабылга миэстэлэри атыылаһан ылан баран, dearMoon бырайыагы толкуйдаабыта – хас да талааннаах дьону талан, босхо күүлэйдэтиэхтээх. Барыта 1 мөлүйүөнтэн тахса сайаапка киирбититтэн, 8 киһини талан ылбыта: Соҕуруу Кэриэйэттэн ырыаһыт Чхве Сын Хён, Япония диджейэ Стив Аоки, видеоблогер Тим Додд, Ирландия фотограба Рианнон Адам, Индия актера Дев Джоши, документалист-режиссер, рэпер, хореограф киирбиттэрэ. Саха кыыһа Маргарита Попова эмиэ киирсибитэ да, талыллыбатаҕа.

2030 сылга космическай туризм ырыынага 3 миллиард дуолларга тиийиэ дииллэр. Ону тэҥэ, SpaceX (Илон Маск хампаанньата) Сир ыраах уһугар сөмөлүөтүнэн 15 чаас көтөр оннугар, космическай шаттлынан 40 мүнүүтэ көтөр кыаҕы биэрэр былааннаах.