Умсааччы эчэйиитэ: биир сэрэҕэ суох ыстаныы олоҕу хайдах алдьатыан сөбүй?

Сыл аайы сөтүөлүүр кэм саҕаланыыта уончанан киһи ууга ыстанарга биир сэрэҕэ суох хамсаныыттан сиһин тоноҕоһун олус ыардык эчэтэр.

«Умсааччы эчэйиитэ» диэн ааттанар бу дэҥнэр үксүгэр төннүбэт содулга – инбэлиит буолууга эбэтэр өлүүгэ-сүтүүгэ тириэрдэллэр. Онуоха эчэйбит дьон үгүстэрэ – эдэр, доруобай дьон, кинилэргэ куйаас күҥҥэ сөрүүкүүр баҕаттан оҥорбут хамсаныылара дьылҕаны быһаарар алдьархайга кубулуйар.

Умсааччы эчэйиитэ киһи төбөтүнэн уу түгэҕэр эбэтэр уу аннынааҕы мэһэйгэ күүскэ охсуллан, моонньо айылҕа таһынан токуруйуутуттан эбэтэр кэдэрийиититтэн үөскүүр. Үксүгэр бу билбэт сиргэ умсуу, чычаас ууга үөһэттэн ыстаныы эбэтэр итирик турукка сылдьан сөтүөлээһин кэмигэр тахсар.

Ордук кутталлаахтар – түгэҕэ көстүбэт болугур уулаах, ону таһынан уу анныгар тимирбит мас, таас, тутуу бөҕө курдук мэһэйдэрдээх буолуон сөптөөх сирдэр.

Статистика көрдөрөрүнэн, маннык эчэйиилэр 50 %-нара өлүүгэ тириэрдэллэр, оттон тыыннаах хаалбыттар үксүгэр инбэлиит буолаллар. Онуоха ордук эмсэҕэлээбит дьон үксүлэрэ 15-тэн 35-гэр диэри саастаах эдэр дьон буолаллар.

Алдьархайтан сэрэнэр наадаттан, судургу куттал суох буолуу быраабылаларын тутуһуохха сөп. Билбэт сиргэ, ордук төбөнөн түһэн, хаһан да умсуо суохтааххыт. Ыстаныах иннинэ уу дириҥин хайаан да бэрэбиэркэлиэххэ наада. Үөһэттэн умсарга 4-5 миэтэрэттэн намыһаҕа суох дириҥ куттала суоҕунан ааҕыллар.

Оттон алдьархай тахсар түбэлтэтигэр, бастакы көмөнү сөпкө оҥоруу улахан суолталаах. Эмсэҕэлээбит киһини  хамсатыа суохтааххыт – бу сис ууҥуоҕун эчэйиитин  уустугурдуон сөп. Быраастар төбөнү уонна моонньуну хамсаппакка тутарга уонна суһал көмөнү ыҥырарга сүбэлииллэр.