Алексей Еремеев: 2024 сылы ситиһиилэрдээх түмүктээтибит

Ил Түмэҥҥэ сарсын көрүллэр боппуруостар: ОДьКХ, бэйдиэ сылдьар ыттар, арыгы атыытын бобуу, о.д.а.

Алексей Еремеев, Ил Түмэн спикерэ:

-Бастакы күн түмүктэннэ. Бастатан туран, икки судебнай учаастакпытыгар – Чурапчы уонна  Таатта улуустарыгар мировой судьуйалары таллыбыт.

Иккиһинэн, Ил Дархаммыт Айсен Николаев 2024 сыллаах ситэриилээх былаас отчуотун туруорда. Манна элбэх ыйытыы киирбитигэр чопчу боппуруостарга эппиэттээтэ. 2024 сыл түмүктэрин биһиги үчүгэйинэн сыаналыыбыт: нэһилиэнньэ иннигэр туруорбут эбэһээтэлистибэтин – социальнай төлөбүрдэрин, хамнаһы төлөөтө, дьоҕус, орто өйүүр урбааны, тыа хаһаайыстыбатын өйөөтө. Өрөспүүбүлүкэ ситиһиилэрдээх диэн бэлиэтээтибит:  61 социальнай эбийиэк аһылынна, саҥа суол тутулунна, элбэх суол-иис өрөмүөннэннэ, 757 тыһ. кв м иэннээх олорор дьиэ үлэҕэ киирдэ. 2004 сыллаахха 220 тыһ. кв. м иэннээх олорор дьиэни киллэрбиппит улахан ситиһии курдук этэ. Билигин ити билиҥҥи көрдөрүү үс гыммыт биирэ эрэ буоллаҕа. Экэниэмикэ көрдөрүүтэ да куһаҕана суох. Дойду үрдүнэн элбэх субъекка экэниэмикэ үүнүүтэ 1-1,5 бырыһыаҥҥа тиийэ кыччаабыт эбит буоллаҕына, Саха сирэ 4-тэн тахса бырыһыаны көрдөрөр.

Биллэн турар, уустук боппуруостар бааллар: үп-харчы тиийбэтэ, бырыһыан ыстаапката наһаа үрдээһинэ, алмаас ырыынагар кириисис үөскээн бүддьүөккэ дохуот киириитэ бытаарыыта. Ол курдук кутталлаах өрүттэринэн ОДьКХ салаата ааттанна, былырыын ылбатах сорох дохуоппут иэс быһыытынан 2025 сылга көстө, ону тэҥэ сорох салаалары ситэ үбүлээбэт эбэтэр хойутаан үбүлүүр кутталлаахпыт. Ордук тыа хаһаайыстыбатын үбүлээһин хонтуруолга сылдьар. Биһиги былырыын үчүгэй сокуон ылыммыппыт, боломуочуйаны улуустарга биэрбиппит. Билигин оттуу барар кэм кэлиэ, онон судаарыстыбаннай өйөбүл кэмигэр тиийиэн наада. Баан биэрэр кирэдьиитэ үрдүгэ бэрт буолан, бааһынай хаһаайыстыбалара хайдах да ылар кыахтара суох.

Дьон-сэргэ өйдүөх тустаах, былырыын кулун тутар 1 күнүттэн алмаас ырыынагар арҕаа дойдулар сааҥсыйаны киллэрбиттэрэ. Биһиги алмааспыт, сүрүннээн, АХШ-ка, Арҕаа дойдуларга атыыланара, билигин ол ырыынак сабыллан турар. Ол иһин Кытайга уонна Индияҕа кыра сыанаҕа атыыланар буолан, бүддьүөккэ киллэрэр дохуота эмиэ мөлтөх. Ону барытын өйдүөх тустаахпыт.

Ол гынан баран бу иннинээҕи салалта да, билиҥҥи да салалта алмаастан эрэ буолбакка, көмүстэн, ньиэптэн, гаастан, чохтон, атын да сиртэн хостонор баайдартан дохуот киллэриниэхтээхпит диэн экэнэмиичэскэй бэлиитикэни ыыппыта. Ол түмүгэр былырыын кыһыл көмүс сыаната үрдээн,  дохуот онтон киирбитэ. Көмүс хостооһуҥҥа билигин Магадан уобалаһын кэнниттэн Арассыыйаҕа иккис миэстэҕэ сылдьабыт.

Ситэриилээх былаас отчуотун ылынныбыт, сөптөөҕүнэн аахтыбыт. Аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар интэриэстэрин уонна бырааптарын көмүскүүр боломуочуйалаах институт отчуотун иһиттибит. Сүрдээх элбэх этии киирдэ, сөптөөх уураах ылынныбыт, хас да сокуону көрдүбүт.

Бүгүҥҥү туругунан бэбиэскэбит үс гыммыт биирин эрэ көрдүбүт. Сарсыҥҥы күҥҥэ элбэх сытыы боппуруостар тураллар — ОДьКХ-ҕа тарыып өттүгэр хайдах үлэлиирбитигэр сүрдээх улахан сокуону ылыныахтаахпыт, бэйдиэ сылдьар ыттар кыһалҕаларын, арыгы атыытын бобуу боппуруоһун, о.д.а көрүөхпүт.