Биэс күннээҕи биэс араас судургу, тотоойу миин ырысыабын үллэстэбит

Сахалар киэһэтин лыгыччы ынах эттээх күөс өрүнэн иһэрбитин сөбүлүүбүт. Ол эрээри, кэлин аһылыкка сыһыан, ирдэбил уларыйан, аныгы хаһаайкалар кэлин: “Тугу буһарабыт?”, — диэн толкуйга түһэр буоллубут. Бүгүн ааҕааччыларбытын кытта аныгы, судургу миин  ырысыаптарын үллэстэбит.

Сайра кэнсиэрбэлээх миин

Туох ирдэнэр:

— ириис – 50 кыраам,

— хортуоппуй – 2 устуука,

— кэнсиэрбэлэммит сайра – 1 бааҥка,

— тууһаммыт күөх луук – 1 кыра ньуоска,

— мас арыыта – 1 ост. ньуоска,

— туус – ким төһөнү сөбүлүүрүнэн,

— уу – 1,5-2 лиитирэ.

Хайдах бэлэмниибит:

Миискэҕэ уу кутабыт, онно сууллубут ирииһи кутан оргутабыт. Оргуйаатын кытта хахтаммыт, уһун синньигэс гына кырбаныллыбыт хортуоппуйу итиэннэ луох луугу (эриэппэ луук да барсар) мас арыытыгар сырдьыгыната түһэн кутабыт. Өссө уонча мүнүүтэ оргута түһэн баран кэнсиэрбэлэммит сайраны биилкэнэн аҕыйахта ньыһыйа түһэн кутабыт, кыра туус эбэбит, биэс мүнүүтэ курдук оргутан ылабыт. Бүттэ, түргэн миин бэлэм.

Сэлиэйдээх миин (Тарбахов ырысыаба)

Туох ирдэнэр:

— уҥуохтаах эт – 1,2 киилэ,

— тууһаммыт күөх луук – 75 кыраам,

— бурдук – 50 кыраам,

— лавровай лиис,

— укуруоп,

— биэрэс, туус,

— уу – 2 лиитирэ.

Хайдах бэлэмниибит:

Кырбастаммыт ынах этин тымныы ууга сууйан баран иһиккэ уу кутан буһара уурабыт. Оргуйарын саҕана көбөн тахсыбыт төбүрэҕин холбуйабыт. Миин оргуйан этэ буһуутун саҕана, сэлиэйгэ анаан мииниттэн баһан кутабыт. Эт үчүгэйдик буспутун кэннэ хоторобут, сойбут мииҥҥэ сэлиэй оҥоробут уонна луугу, лавровай лииһи, сэлиэйи кутабыт. Миини салгыы оргутан сэлиэйин буһарабыт. Сэлиэйи уһуннук оргуттахха миин убуур. Онон миин оннук убуор диэри оргуппат ордук.

Үүттээх миин

Туох ирдэнэр:

— үүт (ынах үүтэ ордук) – 1,5 лиитирэ,

— уу – 1-1,5 ыстакаан,

— сымыыт – 3 устуука,

— бурдук – лапсаҕана анаан,

— хортуоппуй – 2 устуука,

— сибиэһэй сүөгэй – 3 ост. нь. (эбэтэр ынах арыыта 1 ост.нь.),

— тууһаммыт күөх луук – 1 кыра нь.

— укуруоп – кыратык,

— туус – ким төһөнү сөбүлүүрүнэн.

Хайдах бэлэмниибит:

Иһиккэ үүт, уу, хахтаммыт, сууйуллубут хортуоппуй кутан уокка буһара уурабыт. Хортуоппуйа буһарын саҕана сүөгэйгэ сырдьыгынатан ылыллыбыт күөх луук, туус уонна эрдэ бэлэмнээбит лапсабытын кутабыт. Лапсата буһуор диэри оргута түһэн ылабыт. Оһохпутун араарыахпыт 3-5 мүн. хаалбытын кэннэ 2 сымыыты иһиккэ кутан биилкэнэн биир маасса буолуор диэри булкуйабыт уонна мииммитигэр кутан кэбиһэбит, кыра укуруоп эбэбит. Бүттэ, минньигэс да минньигэс миин бэлэм.

Лапсаны бэлэмнээһин: 1 сымыыкка быһах төбөтүнэн туус кутан, кыра-кыралаан бурдук эбэн, бэйэ лапсатын оҥоробут, уһун синньигэс гына кырбыыбыт.

Горуохтаах миин

Туох ирдэнэр:

— ынах этиттэн кэнсиэрбэ – 1 бааҥка (эбэтэр эт, ыыһаммыт халбаһы),

— хортуоппуй – 3 устуука,

— аҥаардаммыт горуох – лиитирэ аҥаара,

— кыһыл, араҕас өҥнөөх минньигэс биэрэс – биирдии устуука,

— уу – 4 лиитирэ,

— эриэппэ луук – 1 устуука,

— маҥан килиэптэн сухарик – 1 ытыс,

— моркуоп – 1 кыра,

— чеснок – 1 өлүү,

— укуруоп – кыратык,

— туус,

— мас арыыта – 2-3 ост. нь.

Хайдах бэлэмниибит:

Горуоҕу сууйан баран, миискэҕэ кутабыт, үрдүгэр  сабар гына тымныы уут кутан, түүн устата сымныырын курдук илитэ уурабыт.

Сарсыныгар туран уутун тоҕон баран тымныы уунан сайҕыыбыт уонна уу кутан орто уокка оргута уурабыт. Горуох миинэ бэрт түргэнник оргуйан, таһынан барар идэлээх. Оннук гымматын туһугар орто уокка холбуубут уонна хаппаҕын аппатан сабабыт. Кэмиттэн-кэмигэр булкуйан биэрэ-биэрэ балтараа чаас курдук оргутабыт. Уута бүттэҕин аайы эбэн биэрэбит. Ыраастаммыт, кырбаныллыбыт хортуоппуй, туус, мас арыытыгар ыһаарыламмыт эриэппэ луук, минньигэс биэрэс, моркуоп кутан салгыы оргутабыт. Мииммит буһуо 5-7 мүн. хаалбытын кэннэ эт кэнсиэрбэни илдьиритэн кутабыт. Кэнсиэрбэ олус сыалаах-арыылаах диэтэххитинэ, үрдүнээҕи сыатын ньуосканан баһан ылыаххытын сөп. Буһаатын кытта укуруоп, сухарик кутан итиилии иһэбит. Эт кэнсиэрбэтин оннугар эти, ыыһаммыт халбаһыны кыралаан кутуохха сөп.

Тэллэйдээх миин

Туох ирдэнэр:

— өтөх тэллэйэ (шампиньон) – 300-400 кыраам,

— ууллаҕас сыыр – 150 кыраам,

— хортуоппуй – 4 устуука,

— сүөгэй – 70-100 кыраам,

— ынах арыыта – 3 ост. ньуоска,

— моркуоп – аҥаара,

— эриэппэ луук – 1 устуука,

— туус – 1 кыра ньуоска,

— хара, мээккэлэммит биэрэс – ким төһөнү сөбүлүүрүнэн,

— укуруоп – ким төһөнү сөбүлүүрүнэн,

— уу – 1,5-2 лиитирэ.

Хайдах бэлэмниибит:

Миискэлээх ууга хахтаммыт, сууйуллубут, кырбастаммыт хортуоппуйу кутан, орто уокка 15 мүн. курдук оргутабыт. Бу кэмҥэ луугу уһун синньигэс гына кырбаан, моркуобу эмиэ итинник түөркэлээн ынах арыытыгар ыһаарылыыбыт. Тэллэйбитин сууйан, сотон баран чараас гына кырбастыыбыт, бэрт кыра ууга хаппахтаах 10-15 мүнүүтэ буһарабыт. Маны ыһаарыламмыт оҕуруот аһын кытта булкуйан, сүөгэй эбэн өссө тэптэрэн ылабыт. Бэлэм оҕуруот аһын мииммитигэр кутабыт, туус эбэбит уонна салгыы уонча мүнүүтэ оргутабыт. Буһуо 3 мүн. хаалбытын кэннэ сыыр түөркэлээн, ким хайдах сөбүлүүрүнэн укуоруоп кутабыт.