2026 сылга Кэбээйигэ Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллыаҕа

СӨ Ил Дархана Айсен Николаев 2023 сыл бэс ыйыгар Кэбээйи улууһун Сангаар бөһүөлэгэр өрөспүүбүлүкэ министиэристибэлэрин уонна биэдэмистибэлэрин салайааччылара, норуот дьокутааттара, улуус баһылыктара кыттыылаах  мунньаҕы ыыппыта.

Кэбээйи улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар аналлаах мунньахха Ил Дархан: “Улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыы  боппуруостарын биир кэлим быһаарыыга бэйэтин кэмигэр хаалан испитэ. Ол гынан баран, бу хаалыыны суох оҥорорго дьоһуннаах хардыылары оҥордубут. Кэбээйигэ суол баар буолла, аэровокзал  комплекса тутулунна, элбэх социальнай эбийиэк тутуллар”, — диэн бэлиэтээбитэ.

Улуус сайдыытыгар национальнай бырайыактар хайдах үлэлииллэрин, туох саҥа тутуулар ыытыллалларын улуус баһылыга Иван Иванович Левинтэн ыйыталастыбыт.

— Биһиги улууспут Саха сирин бырамыысылыннай уонна тыа хаһаайыстыбатын улуустарыттан биир бөдөҥнөрө. Улууска национальнай бырайыактарынан уонна федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагыраамаларынан кэккэ үлэлэр ыытыллаллар. Национальнай бырайыактары олоххо киллэрии улуус сайдыытыгар улахан сабыдыаллаах.

Олортон сорохторун эрэ бэлиэтиир буоллахха,   “Үөрэхтээһин” национальнай бырайыагынан Кэбээйи, Батамай, Арҕас, Сиэгэн Күөл, Сэбээн Күөл, Сангаар оскуолаларыгар  өрөмүөн ыытылынна. Сайылыкка, Кэбээйигэ, Сангаарга  оҕо уһуйааннара саҥардылыннылар,  уо.д.а. хайысхаларынан  үлэ барда. “Тыа сирин учуутала” бырагырааманан каадырдары бэлэмнииргэ сыл аайы дуогабардар түһэрсиллэллэр.

“Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагынан  Сиэгэн Күөлгэ быраас амбулаторията, Тыайаҕа, Арыктаахха биэлсэр-акушер пууннара аһылыннылар. Мэдиссиинэ Дьокуускайдааҕы кэллиэһин Сангаарга аһыллыбыт салааатын 2022 сыллаахха 13 ыччат бүтэрбититтэн 12-тэ үлэ булла, биир ыччат үрдүк үөрэх кыһатыгар киирэн үөрэнэ сылдьар. Быраас амбулаториялара уонна оройуоннааҕы балыыһа тырааныспарынан хааччылыннылар.

“Култуура” национальнай бырайыагынан, Кэбээйи, Мастаах уонна Сайылык сэлиэнньэлэригэр киинэ саалалара аһылыннылар, пааматынньыктар саҥардылыннылар.

“Олорор дьиэ-уот уонна куорат эйгэтэ” национальнай бырайыагынан 2019-2023 сылларга Кэбээйи улууһугар 34 олорор дьиэ киин сылытыыга холбонно. Кыра дохуоттаах 87 ыал олорор дьиэтигэр гаас киллэрэригэр биир кэмнээх аадырыстаммыт көмөнү ылла.

«Куттала суох хаачыстыбалаах суоллар”  бырайыагынан олохтоох уонна өрөспүүбүлүкэ суолталаах суоллар өрөмүөннэннилэр. Социальнай суолталаах дотациялаах рейстэр элбээтилэр  (2021 с. – 51, 2022 с. – 116, 2023 с.– 92 рейс).

Ханна да буоларын курдук, интэриниэт ситимэ тэтимнээхтик киирэр. Нэһилиэнньэ 89 бырыһыана  интэриниэти туһанар. Сииттэ, Мукучу, Арыылаах сэлиэнньэлэригэр сотовай сибээс базовай ыстаансыйалара тутулуннулар уонна саҥардылыннылар.

-Иван Иванович, ханна баҕарар нэһилиэк инники кэскилигэр демография көрдөрүүлэрэ улахан суолталаахтар.

— Улууска 29 эдэр ыал “Эдэр ыалы олорор дьиэнэн хааччыйыы” хос бырагырааманан дьиэ туттарга субсидиянан туһанна. Тыа сиригэр 22 дьиэ тутуллубутуттан, 12 дьиэ эдэр исписэлиистэргэ бэрилиннэ.

Сангаар бөһүөлэгэр  аэропорт тутуллан, үлэҕэ киллэрилиннэ.  Сайылык сэлиэнньэтигэр 275 миэстэлээх оскуоланы тутуу түмүктэннэ, эбийиэк 2024 сыл 3 кыбаарталыгар аһыллара былааннанар. Ону таһынан Кэбээйи сэлиэнньэтигэр тутуута саҕаламмыт 140 миэстэлээх уһуйаан быйыл түмүктэниэхтээх.

-Иван Иванович, кэккэ сылларынан эһиэхэ улахан үбүлүөйдээх тэрээһиннэр былааннаналлар?

-2028 сылга Сангаар бөһүөлэгэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэҕэ. Ил Дархан Айсен Николаев  Сангаар историческай оруолун бэлиэтээн,  үбүлүөйдээх тэрээһиннэри ыытар туһунан дьаһалга илии баттаабыта уонна тэрийэр кэмитиэт састааба бигэргэммитэ.

Былаан бырайыага  судаарыстыбаннай былаас, бас билии бары көрүҥнээх тэрилтэлэрэ салгыы бииргэ үлэлииллэрин  уонна биэс сыл иһигэр былааннаммыт үлэлэри түмүктүүр, 100 сыллаах үбүлүөйү тэрээһиннээхтик ыытар туһугар оҥоһулунна.

Ону таһынан СӨ Ил Дарханын  22.03.24 сыллааҕы дьаһалынан 2026 сылга Олоҥхо ыһыаҕа Кэбээйи улууһун Кэбээйи сэлиэнньэтигэр ыытыллыаҕа. Кэбээйи улууһун дьаһалтата Кэбээйи сэлиэнньэтин дьаһалтатын кытары Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэргэ биир кэлим былааны оҥороллор.

-Ситиһиилэри!