Суоттуга оҕолор иитиллибит дьиэлэрэ

Суоттуга Кыһыл Кырдал ытык сиригэр Аҕа дойду сэриитин кэмигэр 1943 сыллаахтан 1960 сылга диэри үлэлээбит, тулаайах оҕолорго иккис дьиэнэн буолбут Суотту детдома төрүттэммитэ 80 сылыгар аналлаах долгутуулаах тэрээһин буолла.

Көрсүһүүгэ детдомҥа иитиллибит ытык саастаах аҕа көлүөнэ дьон Мэҥэ таас бэлиэҕэ түмүстүлэр. Бу күн Дьокуускайтан, Уус Алдан Кэптэнититтэн, Курбуһаҕыттан, Амматтан, Намтан Суотту детдомугар иитиллибит үлэ бэтэрээннэрэ Татьяна Исаковна Данилова, Нина Ильинична Оконешникова, Юлия Титовна Сивцева, Матвей Николаевич Старостин, Яков Миронович Старостин, Дария Михайловна Трофимова, бииргэ төрөөбүттэр Надежда Васильевна, Геннадий Васильевич Ли-Хан-Дилар, Тимофей Архипович Егоров, Нам Хамаҕаттатын детдомугар иитиллибит Александра Михайловна Григорьева, кинилэр оҕолоро, бииргэ үөрэммит, алтыспыт үөлээннээхтэрэ, доҕотторо Матрена Васильевна Афанасьева, Светлана Дмитриевна Неустроева, Лидия Кирсановна Решетникова, Варвара Кирсановна Блинова, Марфа Иннокентьевна Романова, Мария Сергеевна Васильева уонна детдомҥа үлэлээбит дьон оҕолоро кэлэн күндү ыалдьыт буоллулар. Кинилэр оҕо саастарыгар олорбут иккис дойдуларын, сүүрбүт-көппүт кырдалларын көй салгынынан тыынан астыннылар-дуоһуйдулар.

Тэрээһин саҕаланыытыгар саха сиэринэн ыалдьыттары арыылаах алаадьынан, уохтаах кымыһынан айах тутан күндүлээһин буолла.

«Илгэ» фольклорнай ансаамбыл норуот ырыаларынан иһирэхтик көрсөн, сүргэни көтөхтүлэр, сүрэҕи сылаанньыттылар . Эҕэрдэ тылы тэрийэр бөлөх аатыттан Хоноҕордооҕу «Түһүлгэ» СК сэбиэдиссэйэ Е.Н.Гоголева эттэ. «Сэрии кэмин оҕолоро» өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай хамсааһын Дьокуускай к. Сэбиэтин ​салайааччыта Зинаида Дмитриевна Винокурова эҕэрдэлээтэ, детдом иитиллээччитигэр Т.И.Даниловаҕа Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылынан үбүлүөйдээх мэтээли уонна махтал суруктары, өйдөбүнньүк бэлэхтэрин детдом иитиллээччитигэр үлэ, успуорт бэтэрээнигэр Я.М. Старостиҥҥа, детдомҥа иитиллибит Петр Егорович Заровняев төрөппүт кыыһыгар Л.П.Заровняеваҕа, детдом иитиллээччитэ Т.И. Данилова кыыһыгар Ю.В.Илларионоваҕа үөрүүлээх быһыыга туттартаата. Салгыы бэйэлэрин эҕэрдэлэрин Е.Ярославскай аатынан түмэл үлэһитэ, Суотту детдомун устуоруйатын сырдатар кинигэ ааптара Юлия Владимировна Илларионова, Суотту детдомугар иитиллибит, үлэлээбит П.Е.Заровняев кыыһа Евдокия Петровна Бочкарева эттилэр уонна махтанан туран нэһилиэк аҕа баһылыгар, педагогическай үлэ бэтэрээнигэр, кыраайы үөрэтээччи С.В.Захароваҕа, Суотту нэһилиэгин бэтэрээннэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлигэр Е.И.Свинобоеваҕа, Хоноҕордооҕу култуура дьиэтин сэбиэдиссэйигэр Е.Н.Гоголеваҕа, «Доҕордоһуу» ӨГИА түмэл дириэктэригэр Н.Я.Новоприезжаяҕа, администратор В.П.Гоголеваҕа, «Илгэ» ф/а салайааччытыгар А.М.Максимоваҕа уонна маннык дириҥ ис хоһоонноох детдом иитиллээччилэрин истиҥ көрсүһүүлэрин тэрээһиннэрин ыытыыга өрүү күүс-көмө, өйөбүл буолар дьоҥҥо махтал суруктары, сэмэй бэлэхтэри туттардылар. «Илгэ» ансаамбыл тутаах ырыаһыта, хоһоонньут, мелодист, нэһилиэк киэн туттар ытык саастаах Далбар хотуна Мария Дмитриевна Федорова бэйэтин айбыт ырыаларын күүстээх кэрэ куолаһынан толорон, дохсун​ ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.

Быйылгы үбүлүөйдээх сылга анаан детдом иитиллээччилэрин баҕа санааларынан искибиэри икки тупсаҕай көстүүлээх ыскамыайка киэргэттэ. Кэлбит ыалдьыттар үөрүүлээх быһыыга-майгыга аалай лиэнтэлэри быстылар. Маны тэҥэ бу күн бэйэлэрин истиҥ эҕэрдэлэрин эттилэр, ааспыт кэми ахтан-санаан аастылар Суотту детдомугар бастакы дириэктэринэн үлэлээбит Николай Петрович Бурцев уола Николай Николаевич Бурцев, үөлээннээхтэрэ Дмитрий Николаевич Пермяков, Я.М.Старостин. Бу тэрээһини олус истиҥник тыллаан-өстөөн, устуоруйаны ахтан «Түһүлгэ» СК уус-уран салайааччыта В.С.Бубякина уонна Хоноҕор бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйэ И.А.Осипова иилээн-саҕалаан ыыттылар.

Тэрээһин салгыы үөрэммит кыһаларыгар — С.С.Васильев-Борогонскай аатын сүгэр Хоноҕор сүрүн оскуолатыгар ыытылынна, сахалыы мааны астаах фуршет тэрилиннэ. Ыалдьыттары эҕэрдэ тылынан оскуола дириэктэрэ Е.И.Александрова көрүстэ. Үөрэммит оскуолаларыгар тиийэн оҕо саастарын, ийэни-аҕаны солбуйбут детдом үлэһиттэрин, учууталларын иһирэхтик ахтан-санаан, детдом иитиллээччитэ Афанасий Константинов огдообото, СӨ үтүөлээх учуутала, өрүү бу тэрээһиҥҥэ кыттар Дарья Петровна Константинова олус долгутуулаахтык ахтыы оҥордо. Салгыы Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, оскуолаҕа өр сылларга учууталынан, дириэктэринэн үтүө суобастаахтык үлэлээбит Г.В.Васильев төрөппүт уола Г.Г.Васильев, Е.Н.Гоголева истиҥ ахтыылары оҥордулар, баҕа санааларын эттилэр. Детдом иитиллээччилэрэ Георгий Васильевич Васильевы үтүөкэн да учуутал этэ диэн аҕыннылар. Онтон таһырдьа тахсан оскуола таһыгар уопсай өйдөбүнньүк хаартыскаҕа түстүлэр, Аҕа дойду сэриитигэр Суоттуттан барбыт буойуттар пааматынньыктарыгар сибэкки дьөрбөтүн уурдулар. Тэрээһинтэн астынан салгыы «Доҕордоһуу» түмэлгэ Р.Р.Кулаковская үөрэ да көрсөр этэ диэн олус истиҥник, долгуйа ахтан-санаан ыллылар, хоно-өрүү, сынньана бардылар. Детдомҥа бииргэ иитиллибит күндүтүк саныыр доҕордоро П.Е.Заровняев кыыһа Лена Петровна ыллаан-туойан, анал бырагырааманан  истиҥ ахтыы киэһэтэ ыытылынна.

Ытыктабыллаах үтүө-мааны дьоммутугар, бэтэрээннэргэ ис сүрэхтэн баҕарабыт туох баар үтүөнү-кэрэни, умнуллубат сырдык өйдөбүлү, чэгиэн-чэбдик туругу!

​ ​ ​
Фаина Ширяева, Валентина Бубякина, Ирина Осипова.

Хаартыскалар ааптардар тиксэриилэрэ