Таксыы сокуона: балаҕан ыйын 1 күнүттэн туох уларыйыай?

Бүгүҥҥүттэн, балаҕан ыйын 1 күнүттэн, таксыы туһунан сокуон күүһүгэр киирэр. Саҥа сокуон тырааныспар салаатыгар туох уларытыыны киллэрдэ, ханнык кыһалҕаны быһаарыай, таксыынан таһааччыларга уонна таһыллааччыларга хайдах буолуой? Ол туһунан ырытан көрүөхпүт.

Бүгүҥҥүттэн «Яндекс», «Максим» «Drivee» таксыы агрегатордара үлэлиир сирдэригэр, Саха сирин киин уонна атын бөдөҥ куораттарыгар сакааһы ылыы биллэрдик кыччыан сөп. Тоҕо диэтэххэ, таксыы туһунан саҥа сокуон киирэн, агрегатордарга, суоппардарга ирдэбиллэр кытааттылар. Мин Дьокуускай куорат «Drivee» анал сыһыарыынан үлэлиир таксыыстары кытары кэпсэппиппинэн, бу агрегатордар өттүлэриттэн үчүгэй иһитиннэрии суоҕунан, билигин даҕаны ханна баран, тугу гыныахтаахтарын билбэккэ олороллор.

Саҥа сокуон эридьиэстэрэ

Бу иннинэ дьону таһыы салаата 2011 сыллааҕы сокуо­нунан бэрээдэктэнэрэ. Ол сокуоҥҥа «таксыы агрегатора» диэн муодунай тыл суоҕа. Бу агрегатордар таксыы пааркатыттан кырата суох барыһы ылаллара биллэр.

Биһиэхэ, Саха сиригэр даҕаны, хамсык дьаҥа тура илигинэ биэс-алта, холобур, «Яндекс», «Uber», «Maxim» уонна «Индрайвер» агрегатордар бааллара. Мантан билигин «Maxim», «Яндекс» хааллылар. «Индрайвер» дойдутун быраҕан барыаҕыттан, кини оннугар «Drivee» диэн Арассыыйа атын агрегатора кэллэ.

Аны саҥа сокуонунан,
580-ФС  сөп түбэһиннэрэн, таксыылыан баҕарааччы киһиэ­хэ үс суолу таллараллар. Бастакытынан, үлэ дуогабарын түһэрсэн наймылаһан үлэҕэ, иккиһинэн, урбаанньыт быһыытынан (индивидуальнай предприниматель) уонна, үсүһүнэн, бэйэ дьарыктаах буолуутунан (самозанятось).

Саҥа сокуонунан аны бэ­­йэлэрэ дьарыктаах буолуутунан регистрацияламмыт суоппардар дьону таһыахтарын сөп. Маннык урут суоҕа. Кинилэргэ быраабыла ИП-ларга уонна таксыы сулууспаларыгар курдук тарҕанар. Ол эрээри биир «ноолоох», бэйэ дьарыктаах киһи урбаанньыт курдук бэ­­йэтэ-бэйэтигэр дьону таһар кыаҕа суох, ханнык эрэ таксыы сулууспатын кытары дуогабардаах буолуохтаах.

Оттон урбаанньыт (ИП) статустаах суоппар тус бэйэтигэр эбэтэр дуогабар түһэрсэн таксыы сулууспатын иһинэн үлэлиэн сөп. Холобур, билигин үгүстэр «Drivee» агрегаторы кытары агентскай дуогабар түһэрсэр санаалаахтар.

Урбаанньыт уонна бэйэтэ дьарыктаах дьону таһарга таксыы сулууспатын кытары бииргэ үлэлээн олохтуохтарын сөп. Саҥа сокуон маннык быраа­бы хааччахтаабат, ол гынан баран үгүстүк сулууспа сыанатын бэйэтэ быһар.

Ол эрээри, таксыылыах иннинэ көҥүл ылыахха, реестргэ киириэххэ наада, онно эмиэ туспа ирдэбил баар.

Көҥүлү хайдах ылыахха сөбүй?

Дьону таһар-тиэйэр хампаанньалар уонна суоппардар таксыыга үлэлииллэригэр көҥүллээх буолуохтаахтар. Ону үһүс киһиэхэ биэриэ суохтаахтар.

Урбаанньыттар уонна бэ­­йэлэрэ дьарыктаахтар уонна хампаанньалар Элбэх өҥөнү оҥорор кииҥҥэ (МФЦ) уонна «Госуслуги» саайтын нөҥүө киирэн сайаапка биэрэн, көҥүл ылыахтарын сөп. Докумуон оҥоһуллан биэс күн иһигэр бэриллиэхтээх.

Таксыылыырга көҥүлү ыларга маннык докумуоннар наадалар. Мин хас даҕаны таксыыһы кытары кэпсэтэ сылдьарбар, кинилэр Дьокуускай куорат, Ленин проспегын, 57 дьиэтигэр илдьэн туттарыахтаахпыт диэбиттэрэ. Ол аата кинилэр оннуларыгар таксыы сулууспата бэйэтэ көҥүлү ыларга докумуону туттарар буолуон сөп.

Маннык докумуоннар наада эбиттэр:

– массыынаны ыытарга доруобуйатыгар хааччаҕа суоҕун туһунан мэдиссиинискэй ыспыраапка;

– «В» категориялаах суоппар бырааба уонна үс сылтан итэҕэһэ суох суоппар ыстаас­таах буолуохтаах;

– РФ ТК 328.1 ыст. көрүллэр буруйу оҥорон сууттамматаҕын туһунан ыспыраапка;

– Таксыы реестриттэн вы­писка (массыына туһунан);

– бэйэ дьарыктаахтарга – таксыы сулууспатын кытары түһэрсибит дуогабардара.

Аны туран, аттестация барыахтаахтар. Таксыы суоппардара үлэлиир нэһилиэн­ньэлээх пууннарыгар олох­тоох бэйэни салайыныы, мэдиссиинэ, үөрэх тэрилтэлэрэ, кэрэ-бэлиэ сирдэр ханна туралларын биэс тарбахтарын курдук билиэхтээхтэр.

Хааччахтааһыннар

Таксыы суоппара буолар киһини ханнык хааччахтарынан үүйэ-хаайа туталларын саҥа сокуоҥҥа эмиэ суруйбуттар. Ол курдук,  киһини өлөрөн, эт-хаан ыарахан эчэ­йиитин оҥорон,  талааһыҥҥа-ха­­лааһыҥҥа, уорууга, о.д.а. буруйданан сууттанан баран боруостуу  илик буоллахтарына (РФ ТК 328.1 ыст.) көҥүллэммэт. Итини таһынан дьону таһа тахсыан иннинээҕи күн суол быраабылатын кэһиигэ үстэн ордук административнай ыстарааптаах, уруулга олорор бы­­рааптара быһыллыбыт итиэннэ сылга хаста даҕаны тутуллубут эбэтэр аттестацияны ааспатах буоллахтарына эмиэ дьону таһаллара көҥүллэммэт.

Манна бэлиэтээн эттэххэ, көҥүлү биэрии эмиэ араас­таах, таксыы суоппардара, ханна көҥүл бэриллибит сирдэригэр эрэ дьону таһыахтаахтар. Холобур, өрөспүүбүлүкэ иһигэр дьону таһыыга көҥүл бэриллибит буоллаҕына, атын эрэги­йиэҥҥэ оннук көҥүллэниэ суоҕун сөп. Ол гынан баран, сокуоҥ­ҥа этиллэринэн, эрэгийиэн итинник кыраныыссанан хааччахтыырын дуу, суоҕун дуу бэйэтэ быһаарыан сөп эбит.

Массыына өҥө уларыйыа дуо?

Саҥа сокуон дьону таһаач­чы таксыы массыыналарыгар ирдэбиллэри эмиэ туруорар, ол гынан баран, билиҥҥитэ, ол эрэгийиэн бэйэтин көрүүтүгэр дэнэр. Дьиҥинэн, уопсай ылыныллыбыт ирдэбилинэн, массыына куусаба саһархай өҥнөөх, ойоҕоһугар цветографическай бэлиэ – «шашечка», массыына үрдүгэр сырдык саарыл банаардаах буолуохтаах.

Оттон холобур маннык ирдэбил дьаһала өрөспүүбүлүкэҕэ ылыныллыбатах буоллаҕына, суоппардар кыһаллыа суохтаахтар. Итинник ирдэбил билиҥҥитэ Москваҕа уонна Московскай уобаласка киирэн турар эбит.

Санаалар

Софья Кузьмина, СӨ Тырааныспарын уонна суолун хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Суолга сулуус­патын уонна массыына тырааныспарын департаменын салайааччытын солбуйааччы:

– 580 федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, таксыылыан баҕалаах дьоҥҥо үс барыйаан бэриллэр. Саҥа сокуонунан бэйэ дьарыктаах дьон дьону кыра массыынанан таһаллара көҥүллэнэр буолла.

Урбаанньыттар уонна бэйэлэрэ дьарыктаахтар уонна хампаанньалар Элбэх өҥөнү оҥорор кииҥҥэ (МФЦ) уонна «Госуслуги» саайтын нөҥүө киирэн сайаапка биэрэн, көҥүл ылыахтарын сөп. Докумуон оҥоһуллан биэс күн иһигэр бэриллиэхтээх.

Онуоха билигин, көҥүллүүр докумуону биэрии судаарыстыбаннай пошлинатын эрэгийиэн бэйэтэ быһаарыахтаах диэн исписэлиистэр бэлиэтииллэр. Ол гынан баран 2023 с. балаҕан ыйын 1 күнүттэн дойду үрдүнэн босхо бэриллиэхтээх.

Максим Шушарин, «Максим» таксыы сулууспатын дириэктэрэ:

– Ааһан иһэн таксыылаан эбии харчы оҥостор аны барыһа суох буолуо. Саҥа сокуонунан, таксыылыан баҕарар киһи ре­­гистрацияланыан уонна дьону таһарга анаан 60000-70000 солк. ОСАГО полиһын ылыан наада. Оттон көннөрү суоппар ону уон төгүл чэпчэкигэ ылыан сөп. Дьиҥэ, бэйэ дьарыктаах дьону таһааччы  80% үлэлэригэр баран-кэлэн иһэн таксыылааччылар этэ. Кинилэрэ суох, дьону таһыы тохтуон сөп.

Петр, 30 сыл таксыылаабыт киһи:

– Мин инньэ 1996 сылтан, «Москвич» массыынабынан таксыылаан саҕалаабытым. Саҥа сокуон киирэрин билэбит эрээри, биһиги, таксыыстар үгүспүт ханна баран, тугу оҥорто­руохтаахпытын өйдөөбөккө сылдьабыт. Сокуон киирэ илигинэ, ким баҕалаах, бастаан, «Индрайвер», онтон «Drivee» сыһыарыыларга регистрацияланан, дьону таһарбыт. Онно сырыыҥ ­аайыттан агрегатор бырыһыаннаан ылар этэ, онто ордук курдуга. Аны урбаанньыт дуу, бэйэ дьарыктаах дуу буолан үлэ­лиэххит диэн этэллэр, ол аата, мин саныахпар, нолуогу агрегатортан буолбакка, биһигиттэн бэйэбититтэн быһа тутар буолар курдуктар. Бачча сыллар тухары таксыылаан эрэ, айахпын ииттэн, дьиэ-уот оҥостон кэллим. Билигин урукку курдук түүннэри үлэлээбэппин, күннээҕи нуормабын толордум даҕаны, сааһыран эрэр киһи быһыытынан эрдэ бүтэбин. Оттон саҥа сокуон систиэмэтин үчүгэйдик быһаарса илик буоламмын, үчүгэйин, куһаҕанын этэр кыаҕым суох.